Pinocchiu 2019/27

by Carlo Collodi

←cap. 26

I Aventüe du Pinocchiu de Carlo Collodi, traduto da Cino Peripateta cap. 27

cap. 28→

Pe 'n rafruntu cu-a versciun originâ puei cliccâ u segnu ⇔ inta culonna de scinistra

27

Gran cunbattimentu tro-u Pinocchiu e i so cunpagni:
ün di quæ essendu arestòu inciagòu, u Pinocchiu u ven
arestòu da-i carabinê.

Zuntu ch’u fü insci-a ciazza, u Pinocchiu u dette sübbitu ‘na bella öggiâ insci-u mâ; ma u nu vidde nisciün Pesciu-can. U mâ u l’ea tüttu ciattu cumme ‘n crestallu da spegiu.

— E u Pesciu-can duv’u l’é? — u disse vôzenduse a-i cunpagni.

— U saiâ anætu a fâ culaçiun — rispuze ün de liatri, riendu.

— U se saiâ cacciòu insci-u lettu pe fâse ‘na bella piza — suzunse ‘n atru, riendu ciü forte che mai.

— Da quelle risposte abrettiu e da quelle rizatüççe sciolle, u Pinocchiu u l’acapì che i so cunpagni gh’aivan fætu ün brüttu tiu, dandughe da intende ‘na cosa ch’à nu l’ea vea, e avéndusia pi-a mâ, u ghe disse cun vuxe de futta:

— E oua? che sügu gh’ei truvòu a dâme da intende a stoia du Pesciu-can?

— U sügu u gh’é de següu!... — rispuze in côu quelli battuxi.

— E quæ-lu?

— Quellu de fâte perde a scöa e de fâte vegnî cun niatri. Nu ti te vergögni de fâte vedde tütti i giurni tüttu precizu e diligente a-a leçiun? Nu ti te vergögni a stüdiâ tantu cumme ti fæ tie?

— E se mi stüddiu, cose ve ne inporta?

— A niatri ne inporta tantiscimu perché ti ne fæ fâ brütta figüa cu-u meistru...

— Perché?

— Perché i sculâi che stüddian, fan senpre scunparî quelli, cumme niatri, che nu g’han cuæ de stüdiâ. E niatri nu vuemu scunparî! Niatri ascì gh’emmu u nostru amû proppiu!...

— E alua cose l’é ch’ho da fâ pe cuntentâve?

— Ti g’hæ da piggiâ in gritta, ti ascì, a scöa, a leçiun e u meistru, ch’en i nostri trei gren nemixi.

— E se mi vuese cuntinuâ a stüdiâ?

— Niatri nu t’amiemu ciü in faccia, e a-a primma ôcaxun ti-a faiemu pagâ!

— In mæ veitæ me fæ squæxi rie — disse u mariunettu cu-ina scrulladiña de testa.

— Ohu Pinocchiu! — criò alua u ciü grande de quelli figgiuami, andandughe insci-u muru. — Nu stanni a vegnî chì a fâ u smargiassu: nu stanni a vegnî chì a fâ tantu u gallettu!... perché se ti nu ti g’hæ puiia de niatri, mancu niatri gh’emmu puiia de ti! Aregordite che ti t’ê sulu e niatri semmu in sette.

— Sette cumme i peccuei murtali — disse u Pinocchiu cu-ina gran rizata.

— Ei sentiu? U n’ha ôfeizu tütti! U n’ha ciammòu cu-u numme de peccuei murtali!...

— Pinocchiu! dumandine scüza de l’ôfeiza... che sedunca, guâi a ti!

— Cuccu! — feççe u mariunettu, battenduse cu-u diu éndexu a punta du nazu, in segnu de minciunatüa.

— Pinocchiu! ‘mia ch’a finisce mâ!...

— Cuccu!

— Te ne tucchiâ quant’a ‘n aze!...

— Cuccu!

— ‘Mia che te mandu a ca’ niççu!...

— Cuccu!

— Oua u cuccu to-u daggu mie! — criò u ciü ardiu de quelli battuxi — Piggia intantu st’acuntu e alöghilu pi-a çeña de staseja. —

E intu dî cuscì u ghe schiççò ‘n pügnu inta testa. Ma fü, cumme se sole dî, botta e risposta; perché u mariunettu, cumm’ea da aspêtâselu, u resegundò sübbitu cu-in atru pügnu; e lì, da ‘n mumentu a l’atru u cunbattimentu u se feççe generâ e incagniu.

U Pinocchiu, sciben ch’u fuise sulu, u se difendeva cumme ‘n eroe. Cun quelli so pê de legnu düriscimu u travaggiava cuscì ben da tegnî senpre i so nemixi a rispettuza distança. Duvve i so pê pueivan arivâ e tuccâ, ghe lasciavan delungu in negrû pe aregordu.

Alua i figiuami pin de futta de nu pueise mezüâ cu-u mariunettu a corpu a corpu, pensòn ben de mette man a-i pruiettili; e desligandu i fangotti di so libbri de scöa, cumençòn a tiâghe cuntra i Scillabâi, e Gramattiche, i Zanetin, i Meniççetti, i Cunti du Thouar, u Pullin da Bacciña e di atri libbri de scöa: ma u mariunettu, ch’u l’ea aspertu e d’öggiu læstu, u l’asbasciava a testa senpre a tenpu, cuscì che i vulümmi passandughe de d’atu a-a testa, anavan tütti a cazze in mâ.

Figüæve i pesci! I pesci, credendu che quelli libbri fuisan roba da mangiâ, curivan a sciammi a fiur d’ægua; ma doppu aveine abuccòu quarche paggina o quarche fruntespiççiu, o-u spüâvan sübbitu, fandu cu-a bucca ‘na çerta smorfia, che paiva a vuese dî: «A nu l’é roba pe niatri: niatri semmu abituæ a çibâse benben megiu!»

Intantu u cunbattimentu u s’inferuçiva senpre de ciü, quande to-u li che ‘n grossu Fòulu, ch’u l’ea sciurtiu d’inte l’ægua e u s’ea aranpinòu adaxu adaxu sciña ‘nsci-a ciazza, u criò cu-ina vuxüçça de trunbun acustipòu:

— Chi-a finî, battuxi che nu sei atru! Queste guære magnesche tra figgiö e figgiö de ræu van a finî ben. Quarche desgraççia a süccede delungu!... —

Povou Foulu! Fü cumm’u l’avesse predicòu o-u ventu. Ançi quellu birbu du Pinocchiu, vurtanduse inderê a amiâlu cun l’öggiu du porcu, u ghe disse desgaibòu:

— Quetite, gritta de ‘na gritta! Ti faiesci megiu a süççâte due ciappelette de lichene pe guài da stu mâ de gruppu. Vanni ciütostu in lettu e çerca de süâ!... —

Inte quellu mentre i figgiö, ch’aivan finiu ormai de tiâ tütti i so libbri, pigiòn d’öggiu li vexin u fangottu di libbri du mariunettu, e se n’inpadrunin inte ‘n mumentu.

Fra questi libbri, gh’ea ün vulümme rilegòu in cartunettu grossu, cu-u dorsu e cu-e punte de cartiña. U l’ea ün Trattatu de Aritmetica. Ve lasciu inmaginâ s’u pezava pocu!

Ün de quelli bardasciammi u l’aguantò quellu libbru e, piggiòu l’amia insci-a testa du Pinocchiu, u-u tiò cun quanta força u gh’aiva intu braççu: ma invece d’ariçâ u mariunettu, u l’ariçò ‘nta testa ün di cunpagni, u quæ u végne giancu cumme ‘n pannu lavòu, e u nu disse atru che queste parolle:

— O muæ caa, agiütæme... perché möu!... — Poi, u caze’ strateizu insce l’æña da ciazza.

A-a vista de quellu cadavietu, i figgiö spaventæ si-a dettan a ganbe e inte pochi menüti nu se viddan ciü.

Ma u Pinocchiu u l’arestò li; e sciben che po-u duu e u spaventu, u fuise lê ascì ciü mortu che vivu, nintedemenu u curì a inçüppâ u sö mandillu inte l’ægua du mâ e u se misse a bagnâ a tencia du so povou cunpagnu de scöa. E intantu cianzendu a derüu e despianduse, u-u ciammava pe numme e u ghe dixeiva:

— Genniu!... povou mæ Genniu!... arvi i öggi e amiime! Perché nu ti me rispundi? Nu sun stætu mi, sæ, che t’ho fætu tantu mâ! Credditou, nu sun stætu mi!... Arvi i öggi, Genniu... Se ti tegni i öggi seræ, ti me faiæ muî mi ascì... Oh Segnû câu! cumme faiô oua a turnâ a caza?... Cun che curaggiu puriô prezentâme a-a mæ buña muæ? Cose ne saiâ de mi?... Dunde l’é che scappiô?... Dunde l’é ch’aniô a ascundime? Oh quante l’ea megiu, mille votte megiu che fuise anætu a-a scöa!... Cose sun stætu a dâ amente a sti cunpagni chie, che sun a mæ dannaçiun?... E u meistru u me l’aiva ditu!... e mæ muæ a me l’aiva ripetüu: — Avardite da-i cattivi cunpagni! — Ma mi sun ün testardu... ün brüttu çüccun... lasciu dî tütti e dapö faççu senpre a moddu mæ! E doppu me tucca scuntâle... E cuscì, da che sun o-u mundu n’ho mai avüu ün quartu d’ua de ben. Segnû câu! Cose ne saiâ de mi, cose ne saiâ de mi, cose ne saiâ de mi? —

E u Pinocchiu u cuntinuava a cianze, a criâ, a dâse di pügni insci-a testa e a ciammâ pe numme u povou Genniu, quande tütt’assemme u sentì ‘n rümû surdu de passi che s’avexinavan.

U se gjò: ean duî carabinê.

— Cose ti fæ cuscì acuegòu pe tæra? — dumandòn o-u Pinocchiu.

— Ascistu questu mæ cunpagnu de scöa.

— Gh’é vegnüu mâ?

— Pai de sci!...

— Atru che mâ! — disse ün di carabinê, chinanduse oservandu u Genniu da-a vexin — Questu figgiö u l’é stætu inciagòu inte ‘na tencia: chi l’é che l’ha inçervellòu?

— Mi nue! — burbuttò u mariunettu ch’u nu gh’aiva ciü sciou in corpu.

— Se nu t’ê stætu ti, alua chi l’é stætu a inciagâlu?

— Mi nue! — ripete’ u Pinocchiu.

— E cun cose l’é ch’u l’é stætu feriu?

— Cun stu libbru. — E u mariunettu u tiò sciü d’in tæra u Trattatu de Aritmetica, rilegòu in cartun e cartiña, pe mustrâlu o-u carabinê.

— E questu libbru de chi u l’é?

— U l’é u mæ.

— Basta cuscì: n’ôcûre atru. Tiite sübbitu sciü e vegni via cun niatri.

— Ma mi...

— Via cun niatri!

— Ma mi sun innuçente...

— Via cun niatri! —

Primma de partî, i carabinê ciammòn di pescuei, che inte quellu mumentu passavan cu-a sö barca giüstu a-a randa da ciazza e ghe dissan:

— V’affidemmu questu figgiö inciagòu inta testa. Purtælu a caza vostra e dæghe ascistença. Duman turniemu a veddilu. —

Quindi turnòn o-u Pinocchiu e doppu aveiselu missu intu mezu, gh’intimòn de ‘n tun surdatescu:

— Avanti! e camiña spediu! Dunca guâi a ti! — Sença fâselu ripete u mariunettu u cumençò a caminâ pe quellu strazettu ch’u purtava intu paize. Ma u povou diâu u nu saiva mancu ciü lê in che mundu u se fuise. Ghe paiva d’assünâse, e che brüttu sönnu! U l’ea föa de lê. I sö öggi vedeivan tüttu duggiu: e ganbe ghe tremavan: a lengua a gh’ea arestâ ataccâ o-u çê da bucca e u nu pueiva ciü destaccâ ‘na sula parolla. Epü, in mezu a quella specce de stüpiditæ e de inbâgiamentu, ‘na spiña benben agüçça a ghe pertüzava u cö: saiv’à dî u penscêu de duvei passâ sutta i barcuin da caza da so buña Fue’, in mezu a-i carabinê. U l’aviæ ciütostu prefeju de muî...

Ean za arivæ e stavan pe intrâ intu paize, quande ‘na bufâ de ventu strapaçun a levò d’in testa o-u Pinocchiu a beretta, purtandughia luntan ‘na dexeña de passi.

— Permettei, — disse u mariunettu a-i carabinê — che vagghe a piggiâ a mæ beretta?

— Vanni püre: ma femmu ‘na cosa a-a spedia. —

U mariunettu u l’andò, u l’arecügette a beretta... ma, invece de mettisia in testa, u si-a misse in bucca tra i denti, e dapö u cumençò a curî de gran cariera versu a ciazza du mâ. U l’anava cumme ‘na balla de scciöppu.

I carabinê, giüdicandu che fuise difiççile razunzilu, gh’açiòn aprövu ün grossu can mastin, ch’u l’aiva guagnu u primmu premmiu inte tütte e curse di chen. U Pinocchiu u curiva, e u can u curiva ciü che lê: pe questu tütte e gente s’afacciavan a-i barcuin e ingremenivan a stradda, ansciuze de vedde a fin de ‘n palliu mai tantu fêu.

Ma nu puén levâse sta cuæ, percose u can mastin e u Pinocchiu sulevòn lungu a stradda ‘na tâ nüvia de püa, che doppu pochi menüti nu se ghe veddeiva ciü ninte.