Pinocchiu 2019/28

by Carlo Collodi

←cap. 27

I Aventüe du Pinocchiu de Carlo Collodi, traduto da Cino Peripateta cap. 28

cap. 29→

Pe 'n rafruntu cu-a versciun originâ puei cliccâ u segnu ⇔ inta culonna de scinistra

28

U Pinocchiu u cuinta a ese fritu inta puela cumme ‘n pesciu.

Inte quella cursa despiâ, ghe fü ün mumentu teribbile, ün mumentu intu quæ u Pinocchiu u se credette persu: perché bezögna savei che l’Alidôu (questu u l’ea u numme du can mastin) a força de curî e curî, u l’aiva quæxi aciappòu.

Baste dî cho-u mariunettu u se sentiva derê ün parmu l’ansciâ affanuzu de quellu bestiaçça e u ne sentiva sciña a vanpâ cada de sciüsciæ.

Pe so buña furtüña a ciazza a l’ea ormai vexiña e u mâ u se vedeiva li a pochi passi.

Cumm’u fuì insci-a ciazza, u mariunettu u fe’ ‘n beliscimu schittu, cumm’aviæ pusciüu fâ ‘na rænetta, e u l’andò a cazze ‘nte l’ægua. U l’Alidôu invece u vueiva fermâse; ma rebelòu da l'asbriu da cursa, u l’intrò ‘nte l’ægua lê ascì. E quellu desgraçiòu u nu l'ea bun a nüâ; cuscì u cumençò sübbitu a fâ bulezzu cu-e çanpe pe stâ a galla: ma ciü u bulezava, e ciü u l’anava cu-a testa sutt’ægua.

Quand’u misse turna a testa de föa, u povou can u gh’aiva i öggi stralünæ e pin de puiia e, baiandu, u criava:

— Negu! negu!

— Creppa! — ghe rispuze u Pinocchiu da luntan, ch’u se veddeiva ormai següu da ogni péigu.

— Agiüttime, Pinocchiu câu!... sarvime da-a morte!... —

A quelli crii destrascianti, u mariunettu, che in fundu u gh’aiva ‘n cö bizaru, u se mosse a cunpasciun, e vottuse o-u can u ghe disse:

— Ma se mi t’agiüttu a sarvâte, ti mo-u prumetti de nu angusciâme ciü e de nu curîme ciü aprövu?

— To-u prumettu! to-u prumettu! Mescite pe caitæ, che se ti bestenti ancun mezu menütu sun bell’e mortu. —

U Pinocchiu u l’exitò ün pô: ma poi aregurdanduse che sö puæ u gh’aiva ditu tante votte ch’a fâ ‘na buña açiun nu se ghe descappita mai, u razunse a nöu l’Alidôu e aguantandulu pi-a cua cun tütte due e muen, u-u purtò san e sarvu insce l’æña sciüta da ciazza.

U povou can u nu s’arezeiva ciü in pê. U l’aiva bevüu sença vueilu mai tanta de quell’ægua saa ch’u s’ea insciòu cumme ‘n balun. Pe du restu u mariunettu, nu vuenduse fiâ troppu, u stimò cosa prüdente cacciâse turna in mâ; e aluntananduse da-a ciazza u criò a l’amigu sarvòu:

— Adiu Alidôu; fanni bun viagiu e tanti salüti a caza.

— Adiu Pinocchiu — rispuze u can; — mille graççie d’aveime liberòu da-a morte. Ti m’hæ reizu in gran servixu: e a stu mundu quellu chi é fætu é reizu. S’acappita l’ocaxun se parliemu turna... —

U Pinocchiu u cuntinuò a nüâ tegninduse delungu vexin a-a tæra. A-a fin ghe parse d’ese zuntu inte ‘n lögu següu; e dandu ‘n’öggiâ a-a ciazza u vidde insci-i scöggi ‘na specce de grotta da-a quæ sciurtiva ün lunghiscimu ciümaççu de fümme.

— Inte quella grotta — u disse alua tra lê — ghe dev’ese du fögu. Tantu megiu! aniô a sciügâme e a scâdâme, e doppu?... a saiâ cumm’a saiâ. —

Pigiòu sta resulüçiun, u s’avexinò a-a scügêa; ma quand’u fü li pe aranpinâse, u sentì quarcosa sutt’ægua ch’a muntava, a muntava, a muntava i-o-u purtava per l’aia. U çercò sübbitu de scappâ, ma ormai l’ea tardi percose cun so grandiscima maaveggia u s’atruvò pigiòu inte ‘na grossa re’ tramezu a ‘n bulezümme de pesci d’ogni furma e grandeçça che luciavan e sbateivan cumme tante annime despiæ.

I-o-u mæximu tenpu u vidde sciurtî d’inta grotta ün pescòu mai brüttu, ma tantu brüttu, ch’u paiva ün mustru mæn. O-u postu di cavelli u gh’aiva insci-a testa ün custu d’erba verde bella drüa; verde a l’ea a pelle du so corpu, verdi i öggi, verde a barba lunghiscima ch’a gh’arivava scin a-i pê. U paiva ün grossu lagö dritu insce-e çanpe derê.

Quand’u pescòu u l’ebbe tiòu föa a re’ d’in mâ, u criò tüttu cuntentu:

— Beneita Pruvidença! Ancö ascì me puriô fâ ‘na bella pançâ de pesci!

— Mancumâ che nu su-in pesciu! — disse u Pinocchiu drentu de lê, repigiandu in pô de curaggiu.

A re’ piña de pesci a fü purtâ drentu a-a grotta, ‘na grotta scüa e afümegâ, intu mezu da quæ frizeiva ‘na gran puela d’öiu ch’a mandava ‘n ôduìn de scutizzu da levâ u sciòu.

— Oua amiem’in pô che pesci emmu pigiòu! — disse u pescòu verde; e infiandu inta re’ ‘na magnuña cuscì sprupuxitâ, ch’a paiva ‘na paa da furnæ, u tiò föa ‘na magnâ de tregge.

— Buñe ste tregge! — u disse, amiandule e anastandule cun cunpiaxença. E doppu aveile anastæ u i asbriò inte ‘na cunca senç’ægua.

Dapö u ripete’ ciü votte a sollita opiaçiun; e amanaman ch’u tiava föa i atri pesci u se sentiva vegnîghe da culâ a sàiva e recilanduse u dixeiva:

— Buin sti nazelli!...

— Tecci sti müzai!...

— Deliçiuze ste lengue!...

— Bizari sti luasci!...

— Belle ste anciue cu-a testa! —

Cumme puei inmaginâviou i naselli, i müzai, e lengue, i luasci e i anciue andòn tütti a brettiu inta cunca a fâ cunpagnia a-e tregge.

L’ürtimu ch’u l’arestò ‘nta re’ u fü u Pinocchiu. Apeña u pescòu u l’ebbe tiòu föa, u spalancò da-a maaveggia i sö grosci öggi verdi, criandu quæxi spaventòu:

— Che razza de pesciu u l’é questu? Di pesci fæti a stu moddu nu m’aregordu d’aveine mai mangiòu. —

E u se misse turna a ‘miâlu cun atençiun, e doppu aveilu ben ben amiòu pe ogni versu, u finì cun dî:

— Hu-acapiu: u dev’ese ‘na gritta de mâ. —

Alua u Pinocchiu murtificòu de sentîse pigiâ pe ‘na gritta, u disse de ‘n tun risentiu:

— Ma che gritta e nu gritta? Sciâ l’amie cumme sciâ me tratta! Mi, pe so reggula, sun ün mariunettu.

— Ün mariunettu? — replicò u pescòu. — Diggu a veitæ, u pesciu mariunettu u l’é pe mi ün pesciu növu! Megiu cuscì! Te mangjô ciü vuentea.

— Mangiâme? ma sciâ-a vö acapî che mi nu sun ün pesciu? Sciâ nu sente che parlu e raxuñu cumme vuscià?

— L’é veriscimu; — suzunse u pescòu — e scicumme veddu che t’ê ‘n pesciu, che ti g’hæ a furtüña de parlâ e de raxunâ cumme mi, alua vöggiu üzâte mi ascì i duvüi riguardi.

— E sti riguardi saieivan?...

— In segnu d’amiciççia e de stimma particulâ, lascjô a ti a scerta de cumme ti vö ese cüxinòu. Ti dexiddei d’ese fritu inta puela, opü ti prefeisci d’ese cöttu intu tian cu-a sarsa de tumata?

— Pe dî a veitæ, — rispuze u Pinocchiu — se mi devu çerne, prefeisciu ciütostu d’ese lasciòu libberu, pe pueimene turnâ a caza mæ.

— Ma ti ghe l’hæ coæ de rie! Te pâ che vögge perde l’ôcaxun d’assazâ ‘n pesciu cuscì ræu? Nu cappita miga tütti i giurni ün pesciu mariunettu inte questi muæ. Lascime fâ a mie: te friziô inta puela insemme a tütti i atri pesci, e ti te n’atruviæ cuntentu. L’ese fritu in cunpagnia a l’é delungu ‘na cunsulaçiun. —

L’infeliçe Pinocchiu, a quest’antiffuna, u cumençò a cianze, a strillâ, a racumandâse: e cianzendu u dixeiva: — Quante l’ea megiu che fuise anætu a-a scöa!... Ho vusciüu dâ amente a-i cunpagni, e oua a pagu! Ih!... Ih!... Ih!... —

E scicumme u se sturçeiva cumme ‘n’anghilla e u fava di sforsci incredibbili pe scügiâ da-e granfie du pescòu verde, stu chì u piggiò ‘na bella scorça de zuncu, e doppu aveilu ligòu pe-e muen e pe-i pê, cumme ‘n salamme, u-u cacciò inta cunca cu-i atri.

Doppu, tiòu föa ‘na méizua de legnu, piña de fæña, u se misse a infainâ tütti quelli pesci; e de man in man ch’u i aiva infainæ, u-i cacciava a frizze drentu a puela.

I primmi a ballâ ‘nte l’öiu buggente fuin i povei nazelli; doppu tuccò a-i luâsci, dapö a-i müzai, dapö a-e lengue e a-i anciue, e a-a fin végne a votta du Pinocchiu. U quæ, a veddise cuscì vexin a-a morte (e che brütta morte!) u fü piggiòu da tanta tremaxun e da tantu spaventu, ch’u nu gh’aiva ciü ni vuxe ni sciou pe arecumandâse.

U povou figiö u se racumandava cu-i öggi! Ma u pescòu verde, sença mancu dâgh’amente, u-u regjò çinque o sei votte ‘nta fæña, infainandulu cuscì ben da-a testa a-i pê, ch’u paiva vegnüu ün mariunettu de gessu.

Dapö u-u piggiò pi-a testa, e…