Pinocchiu 2019/23

by Carlo Collodi

←cap. 22

I Aventüe du Pinocchiu de Carlo Collodi, traduto da Cino Peripateta cap. 23

cap. 24→

Pe 'n rafruntu cu-a versciun originâ puei cliccâ u segnu ⇔ inta culonna de scinistra

23

U Pinocchiu u cianze a morte da bella Figgiöa da-i cavelli türchin: dapö u tröva ‘n Cunbu ch’u-u porta in riva o-u mâ, e li u se caccia inte l’ægua pe anâ a agiütâ so puæ Gepettu.

Quand’u Pinocchiu u nu sentì ciü u peizu düriscimu e ümiliante de quellu cullæn in gîu o-u collu, u se misse a scappâ pe-i canpi e u nu s’afermò mancu in menütu, pe scin ch’u nu fü arivòu insci-a stradda meistra ch’a duveiva ricundülu a-a cazetta da Fue’.

Arivòu insci-a stradda meistra, u se vurtò pe amiâ zü inta cianüa suttustante, e u vidde beniscimu u boscu duv’u l’aiva avüu a desdiccia de incuntrâ a Vurpe e u Gattu: u vidde tramezu a-i ærbui èrzise a çimma de quella gran Ruve, a-a quæ u l’ea stætu apicòu po-u collu: ma amia de chì, amia de la, nu ghe fü puscibbile de vedde a cazetta da bella Figiña da-i cavelli türchin.

Alua u l’ebbe ‘na specce de tristu prezentimentu; e dætuse a curî cun quanta força gh’arestava inte ganbe, u s’atruvò inte pochi menüti insci-u prou, duvve gh’ea ‘na votta a Cazetta gianca. Ma a Cazetta gianca a nu gh’ea ciü. Gh’ea invece ‘na pria de màrmou, insci-a quæ se lezeiva in stanpatellu ste triste parolle;

CHÌ GIAXE
A FIGGIÖA DA-I CAVELLI TÜRCHIN
MORTA DO-U DUU
PE ESE STÆTA ABANDUNÂ DO-U SO
FRÆLIN PINOCCHIU.

Cumm’u gh’arestesse u mariunettu, quand’u l’ebbe acunpòu a-a bellamegiu ste poule, o-u lasciu pensâ a viatri. U caze’ in tæra buccüu e, cruvindu de mille baxi quellu marmou murtuaiu, u dette ‘nte ‘n scciüppun de cianze.

U cianze’ tütta a nötte, e a matin doppu, insci-u fâ du giurnu, u cianzeiva ancun, sciben che ‘nti öggi u nu gh’avesse ciü de lagrime: e i sö crii, i sö lamenti ean mai schilenti e destrascianti, che tütte e culliñe in gîu ne ripeteivan l’ecu.

E cianzendu u dixeiva:

«O Fue’ caa, perché t’ê morta?... perché invece de ti, nu sun mortu mi che sun tantu cattiu, mentre ti t’êi tantu brava?... E mæ puæ dund’u saiâ? O Fuiña mæ, dimme dunde possu truvâlu, che vöggiu stâ senpre cun lê e nu lasciâlu ciü! ciü! ciü!... O Fuinetta bella, dimme che nu l’é vêu che t’ê morta!... Se davei ti me vö ben... se ti vö ben a tö fræ, resciüscita... turna a vive cumme primma!... Nu te despiaxe de veddime sulu, abandunòu da tütti?... Se ariva i assascin m’apicchian turna o-u rammu de l’ærbu... e alua muiô pe senpre. Cose ti vö che faççe chì sulu a stu mundu? Oua ch’ho persu ti e mæ puæ, chi me daiâ da mangiâ? Dund’aniô a durmî a-a nötte? Chi me faiâ a giacchettiña növa? Oh, saieiva çentu votte megiu che muise mi ascì! Sci, vöggiu muî!... ih! ih! ih!» E intantu ch’u se despiava a stu moddu, u fe’ l’attu de vueise scciancâ i cavelli: ma i so cavelli, essendu de legnu, u nu pue’ mancu levâse u güstu de infiâseghe drentu e die.

Intantu passò per l’aia ün grossu Cunbu che, astallanduse cu-e âe averte, u ghe criò da ‘na gran âteçça:

— Dimme, fuentin, cose l’é che ti fæ li dabassu?

— Nu ti-u veddi? cianzu! — disse u Pinocchiu tiandu sciü a testa versu quella vuxe e frettanduse i öggi cu-a mannega da giacchetta.

— Dimme, — suzunse alua u Cunbu — nu ti cunusci pe caxu, tra i tö cunpagni, ün mariunettu ch’u se ciamma Pinocchiu?

— Pinocchiu?... T’hæ ditu Pinocchiu? — ripete’ u mariunettu sâtandu sübbitu in pê — Pinocchiu sun mi! — U Cunbu, a sta risposta, u chinò fitu e u végne a pôsâse ‘n tæra. U l’ea ciü grossu che ‘n bibin.

— E alua ti cunuscjæ u Geppettu ascì. — u dumandò o-u mariunettu.

— So-u cunusciu! U l’é u mæ povou puæ! U t’ha foscia parlòu de mi? Ti me ghe porti da lê? ma u l’é ancun vivu? rispundime pe caitæ: u l’é ancun vivu?

— L’ho lasciòu trei giurni fa insci-a ciazza du mâ.

— Cos’u fava?

— U se fabbricava da lê ‘na barchetta pe traversâ l’Oceanu. Quellu povou ommu l’é ciü de quattru meixi ch’u gîa po-u mundu in çérchia de ti: e, nu avendute pusciüu truvâ, u s’é missu in testa de çercâte inti paixi lunten du növu mundu.

— Quante gh’é de chì a-a ciazza? — dumandò u Pinocchiu cun anscêtæ e affannu.

— Ciü de mille chilommetri.

— Mille chilommetri? o mæ câu Cunbu, che bella cosa se puese aveighe e tö ae!...

— Se ti vö vegnî, te ghe portu mie.

— Cumme?

— A cavallu insci-a mæ gruppa. Ti peixi tantu?

— Peizu? tütt’atru! Sun leggiu cumme ‘na föggia. —

E li, sença stâ a dî atru, u Pinocchiu u sâtò in gruppa o-u Cunbu; e missu ‘na ganba de chì e l’atra de la cumme fa i cavalleriççi, u criò tüttu cuntentu: «Galoppa, galoppa cavallin, che g’ho sprescia d’ariâ!...» U Cunbu u pigiò l’asbriu e inte pochi menüti u l’arivò cu-u xöu mai tantu in atu, ch’u tuccava quæxi e nüvie. Arivòu a quell’âteçça strourdinaia, u mariunettu u l’ebbe a cuixitæ de mettise a ‘miâ in zü; e ghe pigiò mai tanta puiia e di tæ barlüguin che, pe scansâ u peigu de finî de sutta, u s’inturtignò cu-e braççe, streitu streitu, o-u collu da so pennüga cavarcatüa.

Xuòn tüttu u giurnu. In sci-u fâ da seja u Cunbu u disse:

— G’ho ‘na gran sæ!

— E mi ‘na gran famme — azunse u Pinocchiu.

— Fermemmuse a questa cunbæa pochi menüti; e doppu se rimettiemu in viagiu, pe ese duman matin a l’arba insci-a spiagia du mâ. —

Intròn inte ‘na cunbæa dezerta, duvve gh’ea sulu che ‘n baçî pin d’ægua e ‘n çestin pin de veççe.

U mariunettu inte tütta a sö vitta u nu l’aiva mai pusciüu suffrî e veççe: a sentîlu lê, ghe metteivan anguscia, se gh’inversava u stömmagu; ma quella seja u ne mangiò a scciattapança e, quand’u i ebbe quæxi finie, u se vurtò o-u Cunbu e u ghe disse:

— N’aviæ mai credüu che-e veççe fuisan cuscì buñe!

— Bezögna persuadise, figgiu câu, — replicò u Cunbu — che quand’a l’é proppiu famme e nu gh’é atru da mangiâ, sciña e veççe vegnan squixite. A famme a nu g’ha ni capriççi ni leccaje! —

Fætu fitu ün pô de merenda, repiggiòn u viagiu, e via! A matin de l’ündeman arivòn insci-a spiagia du mâ.

U Cunbu u pôsò in tæra u Pinocchiu e nu vuendu mancu a seccata de sentîse ringraçiâ pe avei fætu ‘na buña açiun, u repiggiò sübbitu u xöu e u scentò.

A ciazza a l’ea piña de gente ch’a criava e a gestiva amiandu u mâ.

— Cose l’é süccessu? — dumandò u Pinocchiu a ‘na vegetta.

— L’é süccessu che ‘n povou puæ, avendu persu u figgiu, u l’ha vusciüu muntâ insce ‘na barchetta pe anâl’a çercâ de la do-u mâ; e u mâ ancö u l’é tantu aragiòu e a barchetta a l’é li li pe anâ sutt’ægua...

— Duv’a l’é a barchetta?

— Veiti-a lazü, drita o-u mæ diu — disse a vegia, indicandu ‘na barca piciña che, cuscì da luntan, a paiva ‘na scorça de nuxe cun drentu in omin picin picin. U Pinocchiu u l’apuntò i öggi da quella parte e doppu avei amiòu cun atençiun u cacciò ‘n sbraggiu furtiscimu criandu:

— U l’é mæ puæ! u l’é mæ puæ! —

Intantu a barchetta, sbattüa da l’infüriâ du mâ, oua a spariva fra i grosci mouxi, oua a turnava a gallezzâ; e u Pinocchiu dritu insci-a punta de ‘n atu scöggiu u nu finiva ciü de ciammâ sö puæ pe numme, e de fâghe tanti segni cu-e muen e cu-u mandillu, e sciña cu-a beretta ch’u gh’aiva in testa. E parse cho-u Geppettu, sciben ch’u fuise tantu luntan da-a ciazza, u ricunuscesse so figgiu, perché lê ascì u se levò a beretta e u-u saiò e a sun de gesti, u ghe feççe capî ch’u saiæ turnòu vuentea inderê; ma u mâ u l’ea mai tantu grossu, ch’u gh’inpediva de döviâ e remme e de pueise avexinâ a tæra.

Tütt’assemme arivò ün mouxu tremendu, e a barca a sparì. Aspêtòn chi-a barca a turnesse a galla; ma a barca a nu se vidde ciü turnâ.

— Povou ommu — disse alua i pescuei, ch’ean arecügeiti insci-a ciazza; e mugugnandu suttuvuxe ‘na preghea, cumençòn a inandiâse versu e so caze. Ma to-u li che ôdìn ün criu despiòu e vurtanduse inderê, viddan ün garçunettu che, d’in çimma a ‘n scöggiu u se bullava in mâ sbragiandu:

— Vöggiu sarvâ mæ puæ! —

U Pinocchiu, essendu tüttu de legnu, u gallezzava ben e u nüava cumme ‘n pesciu. Ouo-u se veddeiva sparî sutt’ægua, purtòu da l’inpetu di mouxi, oua u spuntava föa cu-ina ganba o cu-in braççu, benben lunxi da tæra. A-a fin o-u pèrsan d’öggiu.

— Povou figgiö! — disse alua i pescuei, ch’ean arecügeiti insci-a ciazza; e mugugnandu suttuvuxe ‘na preghea, se ne turnòn a-e so caze.