Pinocchiu 2019/17

by Carlo Collodi

←cap. 16

I Aventüe du Pinocchiu de Carlo Collodi, traduto da Cino Peripateta cap. 17

cap. 18→

Pe 'n rafruntu cu-a versciun originâ puei cliccâ u segnu ⇔ inta culonna de scinistra

17.

U Pinocchiu u mangia u çüccou, ma u nu vö pürgâse: però quand’u vedde i beccamorti che vêgnan a purtâlu via, alua u se pürga. Dapö u dixe ‘na bôxîa e pe castigu ghe cresce u nazu.

Apeña i trei meghi fün sciurtii da-a stançia, a Fue’ a s’avexinò o-u Pinocchiu e, doppu aveilu tuccòu insci-a frunte, a s’acorse ch’u l’ea affritu da ‘na frevaçça da nu dîse.

Alua a deslenguò ‘na çerta puvieta gianca inte mezu gottu d’ægua e, purzendulu o-u mariunettu, a ghe disse amuuzamente:

— Beivila, e inte pochi giurni ti saiæ guariu. —

U Pinocchiu, u l’amiò u gottu, u feççe ün pô de çappin, e pöscia u dumandò cun vuxe de cianzuin:

— A l’é duçe o amaa?

— A l’é amaa, ma a te faiâ ben.

— S’a l’é amaa, nu-a vöggiu.

— Damm’ament’a mi: beivila.

— A mi l’amâu u nu me güsta.

— Beivila: e quande ti l’aviæ bevüa, te daiô ‘na baletta de çüccou pe refâte a bucca.

— Duv’a l’é a baletta de çüccou?

— Ti-a chì — disse a Fuæ, tiandula föa da ‘na çücchêa d’ôu.

— Primma vöggiu a baletta de çüccou, e dapö beviô quell’æguaçça amaa...

— Ti mo-u prumetti?

— Sci... —

A Fue’ a ghe de’ a baletta, e u Pinocchiu, doppu aveila sgranâ e culâ inte ‘n mumentu, u disse sperleccanduse:

— Bella cosa so-u çüccou ascì u fuise ‘na mêxiña!... Me pürghieiva tütti i giurni.

— Oua mantegni a prumissa e beivi ste poche guççe d’ægua, che te rendian a salüte. —

U Pinocchiu u piggiò mâvuentêa u gottu in man e u gh’infiò drentu a punta du nazu: doppu u se l’avexinò a-a bucca: doppu u gh’infiò turna a punta du nazu: a-a fin u disse:

— A l’é troppu amaa! troppu amaa! Mi nu a possu beje.

— Cumme ti fæ a dîlu, se nu ti l’hæ mancu assazâ?

— Mo-u figüu! L’ho sentia a l’anastu. Vöggiu primma ‘n’atra baletta de çüccou,... e dapö a beviô! — Alua a Fue’, cun tütta a paçiença de ‘na buña muæ, a ghe pôsò in bucca in atru pô de çüccou; e doppu a gh’aprezentò turna u gottu.

— Cuscì nu possu beilu! — disse u mariunettu, fandu mille smorfie.

— Perché?

— Perché me dà fastiddiu quell’uêgê che g’ho lazü insci-i pê. —

A Fue’ a ghe levò l’uêgê.

— L’é inüttile! Mancu cuscie a possu beive...

— Cos’atru t’asciddia?

— Me dà fastiddiu a porta da stançia ch’a l’é inbâgiâ. —

A Fue’ a l’andò a serâ a porta da stançia.

— Insumma, — criò u Pinocchiu dand’inte ‘n scciüpun de cianze — st’æguaçça amaa nu a vöggiu beive, nu, nu, nu!

— Figgiu câu, ti te pentiæ...

— Nu me inporta...

— A to moutia a l’é grave.

— Nu me inporta...

— A freve a te purtiâ intu gîu de poche ue a l’atru mundu...

— Nu me inporta...

— Nu ti ghe l’hæ puiia da morte?

— Nisciüña puiia!... Ciütostu muî che beive quella mêxiña cattia. —

A stu puntu a porta da stançia a se spalancò, e intrò drentu quattru cuniggi neigri cumme l’inciostru, che purtavan insce-e spalle ‘na cascia da mortu piciña.

— Cose vuei da mi? — sbragiò u Pinocchiu, driçanduse tüttu spaventòu insci-u lettu.

— Semmu vegnüi a piggiâte — rispuze u cuniggiu ciü grossu.

— A piggiâme?... Ma mi nu sun ancun mortu!

— Nu ancun: ma t’aresta pochi menüti de vitta, avendu ti refiòu de beje a mêxiña ch’a t’aviæ guaju da-a freve!…

— O Fue’ caa, o Fuiña mæ, — cumençò alua a criâ u mariunettu, dæme sübbitu quellu gottu. Fæ fitu, pe caitæ, perché mi nu vöggiu muî, nu... nu vöggiu muî. —

E piggiòu u gottu cun tütte due e muen, u-u vüò inte ‘n sciou.

— Paçiença! — disse i cuniggi — Pe sta votta emmu fætu u viægiu a dezöviu. — E missuse turna a cascetta da mortu insce-e spalle, sciurtin da-a stançia barbutandu e mugugnandu fra-i denti.

Fætu stà che da li a pochi menüti u Pinocchiu u sâtò zü do-u lettu bell’e guaju; percose bezögna savei che i mariunetti de legnu g’han u privileggiu d’amoutîse de ræu e de guài benben fitu.

E a Fue’, vedendulu curî e treppâ pi-a stançia vispu e allegru cumme ‘n gallettu de primmu cantu, a disse:

— Alua a mêxiña a te l’ha fætu ben?

— Atru che ben! A m’ha remissu o-u mundu.

— E alua cumme mai ti t’ê fætu tantu pregâ pe beila?

— L’é che niatri figgiö semmu tütti cuscì! Gh’emmu ciü puiia de mêxiñe che du mâ.

— Vergögna! I figgiö duvieivan savei che ‘na buña mêxiña piggiâ per tenpu, a pö sarvâli da ‘na grave moutia e foscia da-a morte ascì...

— Oh! ma ‘n’atra votta nu me faiô tantu pregâ! M’aregurdiô de quelli cuniggi neigri cu-a cascia da mortu insce-e spalle... e alua pigjô sübbitu u gottu in man e zü...

— Oua vegni ün pô chì da mi, e cuntime cumme a l’andò che ti t’atruvasci inte muen di assascin.

— A l’andò cho-u Mangiafögu u buratinâ u me dette çinque munæe d’ôu e u me disse: “Te’, pòrtile a tö puæ”, e mi invece pi-a stradda truvei in’Urpe e ‘n Gattu, due persuñe proppiu cumme se de’, che me dissan: “Ti vö che queste munæe vegnan mille e duemia? Vegni cun niatri e te cundüiemu o-u Canpu di miacui”. E mi ghe disci: “Anemmu”, e liatri dissan: “Fermemmuse chì a l’ôstaja du Ganbou Russu, e doppu a mezanötte ripartiemu”. E mi, quande m’adescei, liatri nu gh’ean ciü, perché ean partii. Alua cumençei a caminâ de nötte, che gh’ea ün scüu che paiva inpuscibile, e cuscì truvei pi-a stradda duî assascin drentu duî sacchi da carbun, che me dissan: “Tia föa e palanche”, e mi ghe disci: “Nu ghe n’ho”, perché e munæe d’ôu me i aiva ascuze in bucca, e ün di assascin u s’apruvò de mettime e muen in bucca, e mi c’üna dentâ ghe destachei a man e dapö a spüei, ma invece de ‘na man spüei ‘na çanpetta de gattu. E i assascin a curîme aprövu e mi curi che te curu, pe scin che me razunsan e me ligòn po-u collu a ‘n ærbu de questu boscu, cun dî: “Duman turniemu chie, e alua ti saiæ mortu e cu-a bucca averta, e cuscì te purtiemu via e munæe d’ôu che t’hæ ascuzu sutta-a lengua”.

— E oua e quattru munæe duvve l’é che ti l’hæ misse? — ghe dumandò a Fue’.

— L'ho perse! — rispuze u Pinocchiu; ma u disse ‘na bôxîa, perchè invece u ghe l’aiva inta stacca.

Apeña ditu a bôxîa, u sö nazu, ch’u l’ea za lungu, u ghe crescette sübbitu de due die de ciü.

— E dunde l’é che ti l’hæ perse?

— Intu boscu chì rente. —

A questa segunda bôxîa, u nazu u cuntinuò a cresce.

— Se ti l’hæ perse intu boscu vexin, — disse a Fuæ — e çerchiemu e e truviemu turna; perché tüttu quellu che se perde intu boscu vexin u se ritröva delungu.

— Ah! Oua che m’aregordu ben, — replicò u mariunettu inbruggianduse — e quattru munæe nu l’ho perse, ma sença aveddimene i ho culæ dementre ch’ea apröu a beje a mêxiña. —

A questa terça bôxîa, u nazu u s’alunghì inte ‘n moddu tantu stramezüòu cho-u povou Pinocchiu u nu pueiva ciü busticâse. S’u se gjava de ça u dava du nazu intu lettu o inti veddri du barcun, s’u se vurtava de la u-u piccava inte miage o inta porta da stançia, s’u l’arsava ‘n pô de ciü a testa maniman u l’infiava inte ‘n öggiu a-a Fue’.

E a Fue’ o-u miava e a rieiva.

— Percose riei? — ghe dumandò u mariunettu, tüttu cunfüzu e inpensceriu de quellu so nazu ch’u cresceiva a vista d’öggiu.

— Riu da bôxîa che t’hæ ditu.

— Cummo-u sei ch’ho ditu ina bôxîa?

— E bôxîe, figgiu câu, se ricunuscian sübbitu, perché ghe n’é de due merçe: gh’é e bôxîe che g’han e ganbe cürte, e e bôxîe che g’han u nazu lungu. —

U Pinocchiu, nu savendu ciü dunde ascundise pi-a vergögna u pruvò a scappâ da-a stançia; ma a nu gh’ariêscì. U sö nazu u l’ea cresciüu mai tantu, ch’u nu passava ciü da-a porta.