Pinocchiu 2019/18

by Carlo Collodi

←cap. 17

I Aventüe du Pinocchiu de Carlo Collodi, traduto da Cino Peripateta cap. 18

cap. 19→

Pe 'n rafruntu cu-a versciun originâ puei cliccâ u segnu ⇔ inta culonna de scinistra

18

U Pinocchiu u l’incuntra turna l’Urpe e u Gattu e u va
cun liatri a semenâ e quattru munæe d’ôu
intu Canpu di miâcui.

Cumme puei inmaginâviou, a Fue’ a lasciò cho-u mariunettu u cianzesse e u criêse ‘na mez’ua buña, pe quellu sö nazu ch’u nu passava ciü da-a porta da stançia: i-o-u fe’ pe dâghe ‘na sevea leçiun e perché u se curezesse do-u brüttu viççiu de dî e bôxîe, u viççiu ciü brüttu che posse aveighe ‘n figgiö. Ma quand’o-u vidde transfigüòu e cu-i öggi föa da testa pi-a gran despiaçiun, alua, mossa a pietæ, a ciucò e muen insemme, e a quellu segnâ intrò ‘nta stançia do-u barcun ün miggiâ de grosci ôxelli ciammæ Piccunsci, i quæ pôsanduse tütti insci-u nazu du Pinocchiu, se missan a beccâghiou tantu e poi tantu, che ‘nte pochi menüti quellu nazu enurme e sprupuxitou u se truvò redütu a-a so grandeçça natürâ.

— Quante sei buña, mæ Fue’, — disse u mariunettu sciüganduse i öggi — e quante ben ve vöggiu!

— Te vöggiu ben mi ascì, — rispuze a Fue’ — e se ti vö restâ cun mi, ti ti saiæ u mæ fræ piccin e mi a tö buña sö picciña...

— Mi arestiæ vuentêa,... ma u mæ povou puæ?

— Ho pensòu a tüttu. Tö puæ u l’é za stætu avertiu: e primma che faççe nötte, u saiâ chì.

— Davei? — criò u Pinocchiu sâtandu da-a cuntenteçça.

— Alua Fuinetta caa, se ve cuntentæ, vuriæ anâghe incuntra! Nu veddu l’ua de pueighe dâ ün baxu a quellu povou vegiu ch’u l’ha sufertu tantu pe mi.

— Vanni püre, ma ‘mia de nu perdite. Piggia a via du boscu, e sun següiscima che ti l’incuntriæ. —

U Pinocchiu u partì e, apeña intròu intu boscu, u cumençò a curî cumme ‘n craiö. Ma quand’u fü arivòu a ‘n çertu puntu, squæxi prumê a-a gran Ruve, u s’afermò, perché ghe parse d’avei sentiu de gente tramezu a-e frasche. Defæti u vidde aparî insci-a stradda, induvinæ chi?... L’Urpe e u Gattu, o sæ i duî cunpagni de viagiu cun chi u l’aiva çenòu a l’ôstaja du Ganbou Russu.

— Techì u nostru câu Pinocchiu! — criò a Vurpe abraççandulu e baxandulu — Cumme mai t’ê chì?

— Cumme mai t’ê chì? — ripete’ u Gattu.

— A l’é ‘na stoia lunga, — disse u mariunettu — e vi-a cuntiô cun commudu. Ma sacciæ che l’atra nötte, quande m’ei lasciòu sulu a l’ôstaja, ho truvòu i assascin pi-a stradda...

— I assascin? ... Oh, povou amigu! E cose vueivan?

— Me vueivan arôbâ e munæe d’ôu.

— Mascarçuin! — disse a Vurpe.

— Mascarçuniscimi! — ripete’ u Gattu.

— Ma mi me detti a-a füga — cuntinuò a dî u mariunettu — e liatri senpre aprövu: pe scin che m’aciapòn e m’apiccòn a ‘n rammu de quella rue... —

E u Pinocchiu u l’indicò a gran Ruve ch’a l’ea li a duî passi.

— Se pö sentî de pezu? — disse a Vurpe — In che mundu semmu cundanæ a vive! Dunde l’é ch’atruviemu in assustu següu niatri galantommi? —

Tantu che parlavan cuscì, u Pinocchiu u s’acorse cho-u Gattu u l’ea rangu da-a çanpa drita davanti, perché gh’amancava in fundu tütta a çanpetta cu-e unge; alua u ghe dumandò:

— Cose ti n’hæ fætu da to çanpetta? —

U Gattu u vueiva rispunde quarcosa ma u s’inbruggiò. Alua a Vurpe a disse sübbitu:

— U mæ amigu u l’é troppu mudestu, e pe questu u nu rispunde. Rispundiô mi pe lê. Sacci dunque che l’é ‘n’ua ch’emmu incuntròu insci-a stradda ün vegiu luu, quæxi svegnüu da-a famme, ch’u n’ha dumandòu in pô de limôxina. Nu avendu niatri da dâghe mancu ‘na ræsca de pesciu, cos'u l’ha fætu u mæ amigu ch’u g’ha davei ün cö de Cezare? U s’é destaccòu cu-i denti ‘na çanpetta de so ganbe davanti e u l’ha cacciâ a quellu povou bestia perché u puese dezazünâse. —

E a Vurpe, intu dî cuscì, a se sciügò ‘na lagrima.

U Pinocchiu, cumossu lê ascì, u s’avexinò o-u Gattu ciciuandughe ‘nti uege:

— Se tütti i gatti sümegessan a ti, afurtünæ i ratti!

— E oua cose ti fæ da ste bande? — dumandò a Vurpe o-u mariunettu.

— Aspetu mæ puæ ch’u deve arivâ chì da ‘n mumentu a l’atru.

— E e to munæe d’ôu?

— Ghe i ho senpre inta stacca, menu üña che speixi a l’ôstaja du Ganbou russu.

— E pensâ che invece de quattru munæe, purieivan diventâ duman mille e duemia! Perché nu ti dæ amente o-u mæ cunseggiu? Perché nu ti væ a semenâle intu Canpu di miacui?

— Ancö l’é inpuscibile: gh’aniô ‘n atru giurnu.

— Ün atru giurnu saiâ tardi!... — disse a Vurpe.

— Perché?

— Perché quellu canpu u l’é stætu acatòu da ‘n gran scignuru, e da duman in avanti nu saiâ ciü permissu a nisciün de semenâghe de palanche.

— Quant’u l’é distante da chì u Canpu di miacui?

— Apeña duî chilommetri. Ti ghe vegni cun niatri? Inte mêz’ua ti gh’ê: ti seméñi sübbitu e quattru munæe: doppu pochi menüti ti n’arecöggi duemia e staseja ti turni chì cu-e stacche piñe. Ti ghe vegni cun niatri? —

U Pinocchiu u l’exitò ün pô a rispunde, perché ghe turnò in cö a buña Fue’, u vegiu Geppettu e i avertimenti du Grillu-parlante; ma poi u finì pe fâ cumme fa tütti i figgiö sença ‘n stiççin de sæximu e sença cö: saiv’a dî ch’u finì cun dâ ‘na scrullâ de testa, e u disse a-a Vurpe e o-u Gattu:

— Eben anemmu: vegnu cun viatri. —

E partin.

Doppu avei caminòu meza giurnâ arivòn a ‘na çittæ ch’a l’aiva numme «Aciappa-betordi». Apeña intròu in çittæ, u Pinocchiu u vidde che tütte e stradde ean piñe de chen mezi spelæ che bâgiâvan da l’apetittu, de pêgue tuzæ che tremavan do-u freidu, de galliñe arestæ sença cresta e sença barbixi che dumandavan a limôxina de ‘na graña de granun, de grosci parpagiuin che nu pueivan ciü xuâ, perché aivan vendüu e so beliscime ae culurie, de pavuin sença cua che se vergugnavan de fâse vedde, e de faxen che çanpettavan mucchi mucchi cianzendu e so schillente ciümme d’ôu e d’argentu ormai perse pe senpre.

In mezu a sta fulla de straçuin e de despiæ, passava de tant’in tantu de caroççe scignurile cun drentu o quarche vurpe, o quarche Berta, o quarche ôxelaççu de rapiña.

— E u Canpu di miacui und’u l’é? — dumandò u Pinocchiu.

— U l’é chì a duî passi. —

Ditu fætu, traversòn a çittæ e, sciurtii föa da-e miage, s’afermòn inte ün canpu sulitaiu che sciü per zü, u sümeggiava a tütti i atri canpi.

— To-u chì che semm’arivæ — disse a Vurpe o-u mariunettu — Oua chiñite zü a tæra, scava cu-e muen ün pertüxin intu canpu e mettighe drentu e munæe d’ôu. —

U Pinocchiu u l’ôbedì. U scavò u pertüzu e u ghe misse e quattru munæe d’ôu che gh’ea arestòu: e doppu u cruvì turna u pertüzu c’ün pô de tæra.

— Oua — disse a Vurpe — vanni o-u bêu chì vexin, piggia ‘na seggia d’ægua e bagna u terren unde t’hæ semenòu. —

Pinocchiu u l’andò o-u bêu e scicumme ‘na seggia li per li u nu ghe l’aiva, u se levò da-i pê ‘na scarpa e doppu aveila inpia d’ægua, u bagnò a tæra ch’a cruviva u böggiu. Dapö u dumandò:

— Gh’é nint’atru da fâ?

— Nint’atru — rispuze a Vurpe — Oua puemu anâ via.

Ti ti pö turnâ chì tra ‘na vinteña de menüti, e ti t’atruviæ ‘n ærbuetu za spuntòu da tæra e cu-e ramme tütte carreghe de munæe. —

U povou mariunettu, föa de lê da-a gran cuntenteçça, u ringraçiò mille votte a Vurpe e u Gattu, e u ghe prumisse ‘n beliscimu regallu.

— Niatri regalli nu ne vuemu — rispuze quelli duî marviaggi. — A niatri n’abasta d’aveite mustròu u moddu d’inricchîte sença fadigâ, e semmu cuntenti cumme de pasque. —

Ditu questu saiòn u Pinocchiu e, agüandughe ‘na buña arecügeita, se n’andòn pe-i fæti so.