Fili d'erba 1890/inferno/5

Da Wikivivàgna
Traduçion libbera di primmi sette canti de l'Inferno
do Dante Ardighê
de Giambattista Vigo
Canto quinto
Pe 'n rafronto co' l'originâ sciacca o segno inta colonna de scinistra
[p. 25 modifica]





Coscì mì son chinoû da-o primmo gïo
In to segondo, ch'o l'è ciû piccin,
E che de ciû gran dô se manda o crïo.

Chì sta Minosse e o fremme da-o venin,
O l'examina e colpe in te l'intrâ,
E de mancanze giûdiçe o ciû fin,

Appenn-a o sente l'anima dannâ
O l'indica da-i tanti gii de côa
O leûgo e a penn-a che ghe pêu toccä.

O dà l'udienza da qualunque ôa,
Gh'è sempre pin de gente in to sò offizio;
Ma ciû son tanti lê o se ghe demôa.

Un doppo l'atro vegnan a-o giûdizio,
Ciascûn se ghe confessa o sò peccôu,
Dîxan, sentan, e zû..... ne-o precipizio.

O tì che scinn-a chì ti t'è arrischioû,
Me dixeiva Minos, quand'o m'ha visto,
Da sò âta miscion lasciando o lôu:

No ghe vegnï per questo lêugo tristo,
Ammïa ben ben a chi ti te confii,
Perchè se chì ti vegni mì t'inlisto.

[p. 26 modifica]

No t'angurä de penn-e e di sospii,
No t'inganne a grandessa de l'inträ......
E o mâe Virgilio a lê: Cose ti crii?

No gh'impedï o cammin ch'o l'ha da fä
Perchè coscì se vêu da chi pêu tûtto,
Fa o to travaggio e ciû no domandä.

A queste poule o l'arrestava mûtto.
Con noì Minosse e o se ruggiava i denti,
Ma chì m'accorzo zà che ven o brûtto.

L'è aôa ch'incomensan i lamenti
A fämese sentï, mì son vegnûo
Donde m'offendan l'oëgia tanti cienti.

Chì drento comme in bocca a-o lô gh'é scûo,
Se sente ûn sôn comme de mâ in tempâesta
Chì è da contrai venti combattûo.

Con impeto quell'anime molâesta
O vento forte chi no cessa mai,
E o te l'arrangia tûtte ben da-a fësta.

Quande vegnan davanti a questi guai
Lö crïan, lö cianzan, lö giastemman Dio;
Ma pêuan fä santi che fan sempre diai.

E chì drento ghe stan, comme ho sentio,
Tûtti i libidinosi che a raxon
Sottomettan ä coâe de..... m'ei capio?

Comme i stornellï ne-a freida stagion
Van tûtto sciû per l'äia in largo rêuo:
Cosci lö questo vento mascarson

De çà, de là, de sciû, de zû pe-o vêuo
O i sponcia, o i arrûbatta, o i porta via,
Che malapenn-a se ne vedde o sghêuo.

[p. 27 modifica]

Non gh'è pennello, non gh'è fantaxia
Che posse ben descrive i movimenti
De tûtta quella gente chi sospïa.

E comme e grû cantando i sò lamenti
Van tùtto zú per l'äia in lunga riga;
Coscí cianzeivan lö portâe da-i venti.

Mì g'ho dïto a Virgilio: Ti sâe miga
Díme ûn pittin che anime son quelle
Che coscì da-a bôrrasca se castiga?

E a mi Virgilio: Frettite e parpelle,
Ti a veddi quella donna lazzû in fondo?
A governava a tôre de Babelle.

Creddo che non ghe foise donna a-o mondo
Coscì libidinosa comme lê
Che de parläne a faccia mì m'ascondo.

Oltre de n'ëse guâei bonn-a moggê,
Un giorno de sò figgiò a s'innamoäva;
E chi o credesse? ghe n'andava a lè.

Anzi o decretto infame a promulgava
Che poëse ciaschedûn pe quello scïto
Sfogäse o sò piaxei, comme lê a fava.

Semiramide a l'è da quâe sta scrïto
Ch'a l'ëa moggê de Nino e che ne-o regno
De Babilonia a-o surrogava fïto.

Quell'ätra là, che co-a mâe man te segno,
A l'è a pövia Didon abbandonà
Chi s'ammassava ûn giorno da-o disdegno.

Ti sâe che nell'Eneide l'ho cantä
Ciû commoventemente c'ho posciûo,
Ma chì co-i lussuriosi a l'è dannâ.

[p. 28 modifica]

Ti a veddi quella là de cô ciû scûo?
A l'è Cleopatra chi ne dixe ancon:
« Antonio scciavo e Cesare ho tegnûo ».

E quella là chi cianze da-o magon
A se ciamava Elena, che tanto
De Troia l'han cantä ne-a distrûzion.

Ti o veddi là l'öno da Grecia e o vanto
Achille? Se con i armi no l'han vinto,
Pe amô o vinseiva Polissena intanto,

E pe quest'àmô matto ciû d'un quinto
S'e spopoloû da Grecia, comme a penna
Con a cetra d'Omero n'han dipinto.

E là gh'è Paris che pe amô de Vienna
O n'ha passôu ciû che Guerrin Meschin,
Che ne discöre ancon Pariggi e a Senna.

Là gh'è Tristano antigo paladin
Ch'o l'è morto d'un dardo avvelenôu
Pe amô d'Isotta, comme concubin.

E tante e tante ombre o m'ha mostroû
O mâe Virgilio, e o l'ha segnàe cö dïo,
Che troppo amando a vitta g'han lascioû.

Doppo che mensùnnä mì g'ho sentïo
E bâelle donne antighe e i cavaggei,
Me sentiva mancä scinn-a o respïo.

Perchè, scibben che foisan tûtti rei,
Pe condizion, pe graddo, e pe manëa
M'inspiravan pietâe, tristi penscei.

Mi g'ho dito a Virgilio: Un pö voentëa
Parliàe con quelli duì che van insemme
E pä ch'a-ò vento spiegan l'ä leggiëa.

[p. 29 modifica]

E a mì Virgilio: Se coscì te premme,
Preghili, quande vegnan, pe-o sò amô,
Che pe vegnï no se faiän guäei spremme.

Appenn-a o vènto o l'ha portàe chì lö
Mi ghe dixeiva: O anime affannâe
Vegnine un pô a parlä se no dâe cô [1].

E comme i combi da-a pascion ciamâe
Con l'ä desteiza e ferma a-o doçe nìo
Van, zû per l'äia da-o destin portâe:

De Didon se partivan là da-o gio
Vegnindo in quello moddo verso noì,
Tanto ghe i tiäva l'amoroso crio.

Oh, cheû pietozo verso i peccatoì
Che ti vegni a trovä per l'äia scûa
Noì che da nostra morte semmo autoî;

Se poescimo cangiä torna natûa
E che foiscimo in grazia do Segnô:
Profittando da bonn-a congiuntûa

Do chêu con tutta a forza e cö fervô
Vegniescimo a pregalo pe-a to paxe
Zacchè do nostro mä ti senti dô.

De quello che sentï e parlä ve piaxe
Ve parliemo e sentiemo con premûa
Mentre che dappertûtto o vento taxe.

Ne-a cittâe de Ravenna son nasciûa
Là donde in ta sò mâenn-a o Po ghe sbocca
Co-i fiùmmi che l'ingroscian feûa mezûa.

[p. 30 modifica]

Quell'amô chi s'affâera dond'o tocca
Quande s'ha scimpatia d'ûnn-a personn-a
Che ciocca o bäxo mentre parla a bocca;

Quell'amô chi concede e chi perdonn-a
Che s'amme chi è mävisto e no n'amôu,
Quande in te nostre brasse o s'abbandonn-a;

Con quello che ti veddi o m'ha ligoû
De pascion coscì nêuva e coscì forte
Che cianzo o giorno che me l'han piggioû!

Pe quest'amô n'è stâeto dâeto a morte,
Andià chi ne l'ha dâeta con Cain
Appenn-a o l'intra de l'Inferno e porte.

Coscì parlava ûn di duì meschin;
E de veddili tanto addolorâe
Me vegniva o mâe chêu piccin, piccin!.....

Chinava i êuggi e no l'aviâe ciû alzâe,
Finchè Virgilio forte o me sbraggiava:
Cose ti stâe a pensä? Cose ti fâe?

E mì: povei meschin (ghe replicava)
Quantï bâelli penscei, quanta pascion
A tribolä pe sempre ï condannava!

Poi me vortava a lö con compascion
E ghe dïva: Francesca, i tö tormenti
Pietâe me mêuvan e me fan ghignon!...

Ma dimme: a -o tempo di sospii ardenti
A quâe segnale v'ha permisso amô
De spiegave i segretti sentimenti?

E lê a mì: Non gh'è ciû forte dô
Che sovvegnise o tempo do bon stä
In ta misëia, e ciò sa ö tö dottô,

[p. 31 modifica]

Perchè dixe Boezio: De pensä
A quello ben passôu chi corrisponde
A-o mä presente, fa ciû addolorä.

Ma se te piäxe ûn pö savei de donde
Vegnïva o nostro amô scincero e sccètto,
Faiò comme chi cianze e poi risponde:

Noi lezzeivimo ûn giorno pe diletto
I caxi de Ginevra e Lancilotto;
Eivimo soli e fêua d'ogni sospetto.

E ne-o delirio, comme fa o marotto
Ch'o l'aggie a freve gastrica o terzann-a;
Da-a tremaxion parlavimo barbotto.

Stävimo lì con l'oëgia de campann-a;
Ma de lëze che ûn bäxo s'han cioccôu,
Paolo, che mai da mì o no s'allontann-a,

Tûtto tremante a bocca o m'ha baxôu.....
Galiöto l'ëa o libbro e chi o scriveiva,
Che pe n'arvïlo ciû l'emmo serrôu.

Mentre coscì Francesca a me dixeiva,
Paolo o sospiava, e mì da-o gran sconforto
E da-o giämento, che no ghe veddeiva,

Son cheito comme cazze un corpo morto.

  1. Metafora genovese che significa: Se non date sospetto.