Ro stampao a ri veri e boin Zeneixi

Da Wikivivàgna
Ro stampao a ri veri e boin Zeneixi chi lezeran
de Steva de Franchi
træto da www.zeneize.net

[p. 1 modifica]

RO CHITTARRIN

O SÆ

STROFOGGI DRA MUZA

DE

STEVA DE FRANCHI

NOBILE PATRIÇIO ZENEIZE

DITO FRA RI ARCADI

MICRILBO TERMOPILATIDE.

DEDICAO

A' RI VERI E BOIN ZENEIXI

Amanti dra Patria, dra Libertæ,
e dra sò lengua naturale.

ZENA MDCCLXXII


Stamperia Gexiniana.
Con liçençia dri Superioî.
[p. 2 modifica]

RO STAMPAO

A RI VERI E BOIN ZENEIXI

CHE LEZERAN.


Dando à ra luxe questo tomo de Poexie, lavô dro Nobile Patriçio Steva De Franchi, me pâ dovúo de raxonâ un poco sciù çerte difficultæ misse in campo da persoñe critiche, e che van çercando, comme se sóle dî, ro pei intre l'œuvo, sença però savei ni léze ni scrive quella mæxima lengua che han tettao in fasciœura. Vœuran questi tali, che sæ mâ fæto scrive poexie in lengua Zeneize, perchè o l'è, dixan, un lenguaggio corrotto. Vorræ che me dixessan cose vœu dî lenguaggio corrotto? Un lenguaggio corrotto, me responderan, è un mescuggio de parolle dre atre lengue, che son à ro mondo reçevue per boñe; parolle stroppiæ, sença garibo, impastiççæ con prononçie che fan rie chi re sente. Adaxo un poco. Començemmo da re prononçie. Chi ve dixe, signori censoî, che ra prononçia Zeneize a l'è cattiva e da fâ rie? sença dubio ro paragon, che voî ne fæ con quelle lengue, che han credito d'ésse boñe. Ma diggo mi, [p. 3 modifica]da ro vostro paragon voî non poei recavâ se non che ra lengua Zeneize è diversa da re âtre, e ve l'accordo; ma che re sò prononçie in lô sæan cattive, non ro proverei in eterno. ve domando, quâ è ra vera regola dra boña prononçia? forsi quella che Domeneddê misse in bocca dri famozi maççachen dra torre de Babilonia? e chi ne sà ninte? e quando voressimo andâ tanto in sciù, e poessimo saveine ro netto, questo non sareiva, che per re lengue moære; e mi non parlo de queste. Parlo d'uña lengua nasciúa in ro decorso dri tempi da ri rottammi dre lengue Greca e Latiña, che son stæte moære dre træ lengue Toscaña, Françeize, e Spagnolla, e da ro traffego, e commerçio dri nostri antighi Zeneixi con queste. che queste træ aggian corrotta ra prononçia dre moære, non se pœu dubitâ; e pù nisciun ardisce de condannâre per questo. Percóse dunque se condanna ra lengua Zeneize, per éssese fæta uña prononçia tutta sò, e differente da re âtre? Passemmo à ra stroppiatura dre parolle. Cos'hâlan fæto re tre lengue nominæ? han stroppiao re sò moære in manera, che queste non se ghe trœuvan ciù. e ra mæxima cosa hà fæto ra lengua Zeneize rispetto à quelle. Voî me direi, che re træ lengue Toscaña, Françeize, e Spagnolla, se son fæte dre regole, e han misso à ro mondo dre grammatiche, e dri diçionarii. Verissimo: ma questo con tutta façilitæ se pœu fâ da ra lengua Zeneize assì. che ri Zeneixi non aggian stampao re regole dra sò lengua, [p. 4 modifica]questo non prœuva che non re aggian. e che re aggian de fæto, se vedde cæro in ra façilitæ, con ra quæ s'intendan fra de lô ri boin Zeneixi, e distinguan benissimo quello chi è errô de parlâ. s'intendan e se parlan in ri consessi ciù rispettabili dro Governo, trattandose materie interessanti. s'intendan e se parlan da ri Avvocati inanti ri tribunali dra maggiô aotoritæ. s'intendan, e se parlan esprimendo sentimenti de piaxei e de desgusto. Non han diçionarii, perchè no ri han fæti. dunque no se pœuran fâ? Me pâ d'avei provao, che questi doî cappi de desprexo non han fondamento de sorte nisciuña. Che poi ra nostra lengua sæ goffa, e non agge dro spirito quanto re âtre, ro pœu dî solo chi ra parla à benefiçio de natura, ni gh'ha mai fæto reflession. Lezei re nostre rimme antighe, e in particolâ quelle de Gian Giacomo Cavallo. L'è un fæto aççertao, che ri mæximi Toschen, semme che arrivan á saveire leze, ne restan incantæ. quest'incanto non se pœu dâ, se ra lengua a non hà re sò espressioin vive e luminoze, perchè queste son ri coroî e ri cæri e scuri, che fa resâtâ re pitture, da re quæ nasce ra maraveggia e l'incanto.

Me repiggerei, che ra nostra lengua a l'è un preboggion de parolle polite, villañe, e carrogêre. ve l'accordo; ma questo, ve replico, se trœuva in tutte re lengue dro mondo. Bezœugna savei çerne, e adattâ à re perçoñe re parolle confaçenti à ri caratteri de quelle. Mi son un sempliçe [p. 5 modifica]Stampao, e non un virtuozo; ma sento dî, che ri Latin mæximi se voressan fâ parlâ Çiçeron ò Virgilio con re fraze e re parolle dro sò Plaoto e dro sò Vitruvio, aotoî dro secolo d'oro, se fareivan cançonâ; e così à ra reversa. Ro carroggê parla da carroggio; ro bon çitten parla polito e netto.

Passo aora à dî quarcosa de l'Aotô de questo libro; ro quæ in queste sò poexíe o l'ha fæto parlâ ro bon çitten e ro carroggê. Se o l'ha misso in bocca d'ognun de lô re parolle e re espressioin che ghe convegnan, chi ro pœu condannâ? Miræ s'o confonde i caratteri, e giudichæne. se assolutamente non ve piaxe ro parlâ basso, e voî lasciæro stâ. Non á tutti piaxe ra priscinsœura, dunque ra priscinsœura non s'hà ciù da vei in Ciaçça nœuva, in Pontexello, in Soççeivera, in Fossello? Non se doverà ciù fâ dre torte, dre gattafúe, dri scciattamaríi? Lê scrive per quelli che amman e stimman ra nostra patria, ra nostra lengua, e che son veri e boin Zeneixi. Non me spiego de ciù, perchè no me conven. Stæme allegri, e lezzei.