Pinocchiu 2019/11

I Aventüe du Pinocchiu de Carlo Collodi, traduto da Cino Peripateta
cap. 11

Pe 'n rafruntu cu-a versciun originâ puei cliccâ u segnu ⇔ inta culonna de scinistra

[p. 50 modifica]11.

U Mangiafögu u stranüa e u perduña u Pinocchiu, che doppu u difende da-a morte u so amigu Arlichin.

U burattinâ Mangiafögu (che questu u l’ea u so numme) u paiva ün ommu spaventuzu, nu diggu de nu, specce cun quella so barbüçça neigra che, a üzu scôsâ, a ghe cruviva tüttu u petu e tütte e ganbe; ma intu fundu poi u nu l’ea ‘n ommu cattiu. Pröva ne segge che, quand’u vidde purtâse davanti quellu povou Pinocchiu, ch’u se dibatteiva pe ogni versu sbragiandu «Nu vöggiu muî, nu vöggiu muî!» u prinçipiò sübbitu a cumövise e a inpietuxîse; e doppu d’avei rescistiu ün bellu peççu, a-a fin u nu ne puette ciü e u lasciò andâ ‘n sunuruxiscimu stranüu.

A quellu stranüu l’Arlichin, che scin a alua u l’ea stætu afritu e cegòu cumme ‘n saxu cianzente, u se feççe tüttu allegru in cea e, chinanduse versu u Pinocchiu, u ghe bisbigiò suttuvuxe:

— Buñe növe, fræ. U burattinâ u l’ha straniòu, e questu u l’é segnu ch’u s’é mossu a cunpasciun pe tie, e ormai t’ê sarvu. —

Perché gh’é da savei che, mentre tütti i ommi, quande se sentan inpietuxii pe quarchedün, o che cianzan, o che oumancu fan mustra de sciügâse i öggi, u Mangiafögu invece, ogni votta ch’u s’inteneriva davei, u gh’aiva u viççiu de stranüâ. U l’ea ‘n moddu cumme ‘n atru pe dâ a cunusce a-i atri a senscibilitæ du sö cö. [p. 51 modifica]Doppu avei stranüòu, u buratinâ, cuntinuandu a fâ u rouzu, u criò o-u Pinocchiu:

— Finiscila de cianze! E to làstime m’han missu ‘n langû in fundu o-u stömmagu... sentu ün spaximu, che quæxi quæxi... etcì! etcì! — e u fe’ atri duî stranüi.

— Feliçitæ — disse u Pinocchiu.

— Graççie. E to puæ e to muæ sun senpre vivi? — ghe dumandò u Mangiafögu.

— U puæ scì; a muæ nu l’ho mai cunusciüa.

— Chi u sa che despiaxei saieiva po-u tö vegiu puæ, se oua te fesse cacciâ inte quelli carbuin ardenti! povou vegiu! O-u cunpatisciu!… etcì, etcì, etcì — e u feççe atri trei stranüi.

— Feliçitæ! — disse u Pinocchiu.

— Graççie! Du restu bezögna cunpatîme mi ascì, perché, cumme ti veddi, nu gh’ho ciü legne pe finî de cöxe quellu muntun arostu, e ti, diggu a veitæ, in questu caxu ti me saiesci vegnüu proppiu ben! Ma ormai me sun inpietuxiu e ghe vö paçiença. Invece de ti, mettiô a brüxâ sutto-u spiddu quarche mariunettu da mæ cunpagnia. Ueilà, xandarmi! —

A stu cumandu cunparse sübbitu duî xandarmi de legnu, lunghi lunghi, secchi secchi, cu-u capellu a lüminæa in testa e cu-a sciabbra sfudrâ in man.

Alua u buratinâ u ghe disse cun vuxe ranteguza:

— Piggiæme li quell’Arlichin, ligælu ben ben e dapö cacciælu a brüxâ intu fögu. Mi vöggiu cho-u mæ muntun u segge rustiu ben! — [p. 52 modifica]

Figüæve u povou Arlichin! U se piggiò ün de quelli resati che e ganbe se ghe duggiòn e u cazette buccüu pe tæra.

U Pinocchiu, a-a vista de quellu spetacculu destrasciante, u l’andò a cacciâse a-i pê du buratinâ e, cianzendu a derüu e bagnandughe de lagrime tütti i pei da lunghiscima barba, u cumençò a dî cun vuxe süppricheive:

— Pietæ, sciû Mangiafögu!...

— Chì scignuri nu ghe n’é — resegundò seccu u buratinâ.

— Pietæ, sciû Cavaliere!

— Chì cavalieri nu ghe n’é!

— Pietæ, sciû Cumendatû!

— Chì cumendatuî nu ghe n’é!

— Pietæ, Ecelença!... —

A sentise ciamâ Ecelença u buratinâ u feççe sübbitu u buchin apumelòu, e vegnüu tütt’assemme ciü üman e ciü a-a man, u disse o-u Pinocchiu:

— Eben, cose ti vö da mi?

— Ve dumandu graççia po-u povou Arlichin!... [p. 53 modifica]— Chì nu gh’é graççia chi tegne. S’ho risparmiòu tie, bezögna che faççe mette insci-u fögu lê, perché vöggiu cho-u mæ muntun u segge rustiu ben.

— In questu caxu, — criò oudaçemente u Pinocchiu, driçanduse e cacciandu via a so berretta de moula de pan — in questu caxu cunusciu quæ u l’é u mæ duvei. Avanti sciuî xandarmi! Ligæme e cacciæmeghe mi inte quelle sciamme. Nu, nu l’é giüstu cho-u povou Arlichin, mæ amigu vertadêu, u l’agge da muî pe mie! —

Queste parolle, dite cun vuxe ata e cun açentu eroicu, feççan cianze tütti i mariunetti ch’ean prezenti a quella scena. I mæximi xandarmi, sciben che fuisan de legnu, cianzevan cumme duî bæ da læte.

U Mangiafögu insce-e primme u l’arestò düu e fermu cumme ‘n toccu de giaçça; ma doppu, ciancianin, u cumençò a cumövise lê ascì e a stranüâ. E fæti quattru o çinque stranüi, u l’arvì amuuzamente e braççe e u disse o-u Pinocchiu:

— Ti t’ê ‘n bravu figgiö! Vegni chì da mi e damme ‘n baxu. —

U Pinocchiu u curì sübbitu e, aranpinanduse cumme ‘na sciornia sciü pi-a barba du buratinâ, u l’andò a pôsâghe ‘n beliscimu baxu insci-a punta du nazu.

— Alua a graççia a l’é fæta? — dumandò u povou Arlichin, c’ün fî de vuxe ch’a se sentiva apeña. [p. 54 modifica]

— A graççia a l’é fæta! — rispuze u Mangiafögu; dapö u suzunse suspiandu e scrullandu a testa:

— Paçiença! pe sta seja me rassegniô a mangiâ u muntun mezu crüu; ma ‘n’atra votta guai a chi tucchiâ!... —

A-a növa da graççia, i mariunetti curin tütti insci-u parcuscennicu e, açeixi i lümmi e i lanpadai cumme quande gh’é ‘n gran veliun, cumençòn a sâtâ e a ballâ. Arbezava e liatri ean ancun li che balavan.