Pagina:La settimana religiosa a. XXII 1892 n. 8 e 9.djvu/10

Da Wikivivàgna

ciassa a dâ l'intonasion a ûn mûggio de gardetti, e quando l'é comparso l'aze da o barcon, i figgiêu se son missi a sbraggiâ: Evviva o Scindaco, o nêuvo Scindaco do nostro paize; e quello chi tegnîva l'aze pe-a cavessa, tiando a corda o ghe fâva dî de scì, cioè salûtâ e gente.

Questa a l'é, illûstriscimo sciô Giûdiçe, a querela che o Conseggio Comûnale offeizo, e chì rappresentôu da-o sciô Frûga conseggè, o dà a Zorzo e a Togno, pe mancansa de rispetto a-o Conseggio e a-o paize.

Atra querela. O Trinca, cioè, o Beppe Testaderava, padron de l'aze, cioè do Biondo, o dà querela a questi duî malemmi, o Peiasûcche e o Rascciagrigue, pe offeiza fæta a-o so aze, cioè pe-a cattiva figûa che gh'han fæto fâ da-o barcon do palassio comûnale, e perché doppo quella birbonata, o non é ciù padron de passâ pe-e stradde co-o Biondo sensa che i figgiêu, e magara i grendi, ghe fassan o bordello attorno sbraggiando: L'é chì o Scindaco, passa o Scindaco; e i ciù ardii ghe tian a côa, e oëge, e quarchedûn gh'ha tiôu finn-a di becchelletti, che l'han inciagôu e gh'é vosciûo o magniscarco per mêgâlo.

Ecco, illûstriscimo sciô Giûdiçe, o doppio atto d'accûsa proposto a-a so sapienza, prûdensa e giûstizia da deciddise in Tribunale (Siede asciugandosi il sudore).

Giud. Beniscimo, fæmo giûstizia comme va, e chi aviä torto andiä in galëa.

Togno. E se avesse torto l'aze?

Giud. Chi non é interrogôu deve taxeì. Vegnimmo a-e generalitæ. Sciù, sciô Scannapappê, segretäio do tribunale, sciâ scrive. Comensemmo da-o Conseggê. Sciâ favorisce o so nomme, cognomme, etæ, profescion.

Fruga. Giäxo Frûga; ho quaranteduî anni, ûn meize, duî giorni e sett'ôe, perché son nascûo...

Scann. Basta i anni. Profescion?

Fruga. Negosiante de strasse.

Avv. Roz. Nobile profescion questa do mæ cliente. Perché e strasse van a Vötri, e là se fa o pappê, ch'o særve pe-i ommi dotti pe scrîvighe sorva i loro volûmmi, perciò e strasse e o strassê son o fondamento da scienza.

Fruga. Ben dîto, sciô avvocato Roziggia.

Giud. A voî, padron dell'aze; nomme, cognomme ecc.

Beppe. Mi son Beppe Testaderava. Fasso l'ortoan e son nasciûo proprio sciûsciant'anni fa, o dì d'anchêu.

Giud. A voî, prevegnûo.

Togno. Se foîse stæto prevegnûo no me trovieìva chì; perché dixe o proverbio: Nè pe torto, nè pe raxon No te lasciâ mette in prexon.

Giud. Bèlle stöie, Comme ve ciammæ. Presto nomme, cognomme, profescion ecc.

Togno.. Togno Rascciagrigue. Ho vint'anni e son impiegôu a-e stradde.

Scann. Cioè?

Togno.. Gîo giorno e nêutte pe e stradde quanto me pâ e me piaxe.

Scann. Insomma seì ûn perdigiorni.

Togno.. E magara anche perdinêutte.

Giud. All'ätro.

Zorzo. Zorzo Peiasûcche, garson de perûcchê. Ho vintun anno.

Fruga. Sciô lûstriscimo, saiä ben piggiâ anche i conotati dell'aze, pe distinguilo all'öcaxion da-i so fræ.

Beppe. L'aze o se ciamma Biondo, pæntôu no creddo ch'a n'agge a so famiggia. O l'é zoëno d'ûn anno o duî, forte, robûsto e san. Insomma ûn aze chi merita rispetto, e questi duî maifabene l'han desprëxôu in faccia a-o paize ciammandolo Scindaco.

Avv. Garb. Dæto e no concesso che foîsan lô, Togno e Zorzo che avessan fæto Scindaco o vostro aze, ve l'avieìvan illûstrôu, immortalôu.

Giud. Basta. Comensemmo o processo. Primma se deve çercâ comme l'é stæta sta faccenda, cose gh'é de vëo, poi se aveì proclamôu l'aze pe Scindaco a segge offeiza fæta a-o Conseggio e a-o paize; in terzo lêugo trattiëmo l'accûsa do Beppe. Vegnimmo all'interrogatöio. Voiâtri duî, Togno e Zorzo sei accûsæ chì da-o sciô Frûga, conseggê, d'aveì fæto montâ l'aze sciù pe a scäa do palassio comûnale, d'aveìlo fæto vedde da-o barcon da sala chi porze in ciassa, comme s'o foîse o Scindaco do paize. L'é vëo?

Togno. Tûtte böxardaie, sciô lûstriscimo.

Cianc. O fæto o l'é che o müro dell'aze o s'é visto comparî da o barcon da sala comûnale; dunque un de voîätri o l'ha spunciôu lasciù.

Zorzo. Ecco comme l'é a cosa. L'aze o non ëa pratico do paize; forse o no gh'ëa mai stæto. Dunque lasciôu solo davanti a-o portego do palassio comûnale o l'ha creddûo che quello o foîse ûnn-a stalla e o gh'é intrôu. Mi pe difende l'önô do scito, ghe son camminôu apprêuvo pe trattegnîlo. Lê zoëno e lèsto comme o l'é, e forse spaventôu de sentîse corrî derrê, o l'ha infiôu a scäa e sciù. L'ho acciappôu pe-a coa; ma a scäa a l'é streita, o non aviæ posciûo giâse; perciò ho dovûo lasciâlo andâ finn-a in çimma; arrivôu in sala e visto o barcon aværto o bestia o l'ha creddûo ch'a foise un'atra porta pe tornâ de fêua, o m'ha piggiôu de man e o s'é avanzôu a-o barcon. Mi o tiâva pe-a cavessa, e lê o rexisteìva, o scrollava a testa, e i figgiêu de sotto, dixeivan ch'o l'é o Scindaco ch'o salûa.

Fruga. Tûtto fäso.

Zorzo. Se no me creddeì, interrogæ l'aze se no l'é vëo?

Fruga. L'aze o no parla.

Togno.. Chi taxe acconsente.

Zorzo. Se o vostro Biondo o l'é ûn aze virtûoso comme dî, o saviä anche parlâ.

Giud. Cose ne dixe o sciô avvocato Roziggia difensô dell'aze e de chi o menn-a, cioè do Beppe padron dell'aze?

Avv. Roz. Un momento che me metto a toga (eseguisce). O processo appenn-a iniziôu veddo ch'o l'ha zà dæto lêugo a ûn incidente ch'o merita d'ese dottamente discûsso, cioè, se ûn aze o posse parlâ. Esponiö brevemente a storia di axi parlanti.

A tradision antiga a dixe che e bestie ûn tempo parlavan tûtte. Testimonii Fedro ed Esopo nei loro libbri che stûddian i gardetti in schêua, e gh'é ûn poema italian intitolôu: I animali parlanti. O sciô Reginn-a, autô zeneize de tanta autoritæ, in to sò poema: A rivolusion de bestie contro i ommi, o riporta ûn magnifico discorso fæto da ûn aze depûtôu de tûtti i ätri axi, all'Assemblea radûnâ da-o leon, o re de tûtte e bestie. Sentîne ûn tocco, dove o parla de filosofia.