Ms. Marston 56/De la invenciom de messê sam Stevam

Da Wikivivàgna
Manoscrito Marston 56, 1465
De la invenciom de messê sam Stevam
azonto maiuscole, pontezatua, tratin inte forme interrogative e diacrittichi (segondo a prononçia do XVIII sec. e e reggole do Prien do 1745; ecetto "ë" = æ, "ö" = œu);
lasciao a tirde in sciâ "n", in corscivo i atre ligatue, in apiçe e coreçioin posterioî; tra e parentexi quaddre e lettie da azonze, tra e tonde quelle da esponze;
[p. 97r modifica]
Chì se contèm la invenciom de messê sam Stevam.

La invenciom de lo santissimo corpo de sam Stevam si fo faita lo ano de la incarnaciom de lo nostro Segnor messê Ihu. Xe. corando agni CCCCXVII a lo setimo ano de Onorio inperadore, e cointase che la invenciom e stralataciom fo faita in tar mainera.

Dixe che um saserdoto, lo q avea nome Luciam, de lo destreito de Jerussalem, dormiando una nönte[sic] de um vernardì[sic], si ge aparsse vei in vixiom um homo vego con monto bello vizo e barba longa, vestio con um mantello tessuo de croxete de oro e belle zeme, cassao con casse de oro, lo quâ vegnisse dananti a ello, e tegnea in soa man una verga de oro con la quâ lo tochà tre vota digando: "Luciam, Luciam, Luciam, vatene a Zoane, vescho de Ierussalem, e dige che ello fasse arvî lo nostro morimento con grande prudencia e che o fassa[sic] mete li nostri corpi in lögo pu honoreive, perochè ge stagemo monto laidamenti, consoseacossachè la sechitai e la tribullaciom che avea lo mondo avoto lo nostro Segnor Dee per le nostre pregege[sic] si e' a lo mondo pu dosse e de bona aire."

E questo preve preve Luciam ge disse: "Messê chi sei-vo voi?"

E quello respoze e disse: "E' sum Gamariello lo quai norigai san Paullo apostoro, e a li mê pê insegnë[1] la leze, e quello chi iaxe comeigo si è lo beato Stefano, lo quâ mi norigai e pöa fa da li Iudei alapiao e fo butao föra de la citae, asochê fosse da li oxelli mangao e da le bestie, ma elli goardadosene e quelli martiri goardando la fe' non corota, e mie si preizi con grande reverencia lo corpo e sepellilo in una tonba che avea faita növamenti, e l'atro chi è dapreso si è Nicodemo meo[sic] nevo lo quâ da meza nöcte andò[sic] a Ihu. Xe. e lo sacro batesmo preize da santo Pero e da santo Zoane, donde per desdegno li principi de li saserdocti si lo amassàm, e mie lo fei sepellî presso a messê sam Stefano. Lo terso chi è in mezo si è Abbia, meo figo, chi resevè lo santo batesmo comeigo quando ello fo in lo tenpo de II- agni e inpreize la leze con Paullo meo disiporo. Lo atro meo figollo Semellites, inperochè ello non vosse reseive la fe' de Xe., si non fo degno de nostra sepotura, e però tu non troverai atro sepellito[sic] e la soa tonba vöa troverai."

E dicto questo santo Gamariello disparsse, e Luciam se desvegà e pregà lo nonstro[sic] Segnor Ihu. Xe. che se queste cosse fossem vere che questa vixiom che questa nöcte avea avoto, che a lê retornasse fin a la terssa vota. Sichè l'atra nöcte vegando in vernardì e santo Gamariello anchora aparsse a lê digando perchè non aveiva faito lo so comandamento. E ello respoze: "Mi non o lassao de fallo, ma e' pregai lo nostro Segnor messê Ihu. Xe. che se questo è da Deo premisso, che voi a mie per tre vocta retornai, e che se cossì non fosse, che non lo crerea."

E santo Gamariello alaora disse: "Se de so che ti ai penssao in lo to core[sic] se tu lo trövi como cognoserai le nostre relicore caschuna per lê de quelle che te o dicte in fra tanta murtitudem, ma mie te demostrerò de piaschum le soe relicore per si in quatro panê, li trei de oro e l'um de argento, e l'um de questi panê de oro sarà pin de röze vermege e li atri doi sum pin de röze bianche, e quello de argento si è pin de safram." E disse: "Questi paneri[sic] sum li nostri lögi e le röze sum le nostre relicore. Lo panê pin de röze vermege si è lo lögo de lo gloriozo santo Stefano, lo quâ ello è tuto [p. 97v modifica] sollo tra tuti li servi de Xe. si è degno de corona de martirio. Li atri doi, chi sum pin de röze bianche, si sum mê e de Nicodemo meo nepote, che con puro cör servimo a messê Ihu. Xe.. Lo quarto panê de argento pin de safram, si è lo lögo de lo mê figo Abbia, lo quâ fo tuto biancho per la soa verginitae e insì de questo mondo puro e necto." E dicte queste cosse santo Gamariello disparsse como corsao e iasmà monto de so che tanto avea pugao a fâ lo so comandamento.

Alaora Luciam seando avenuto per tre fiâ de questa vixiom si andò[sic] in Ierussallem e si cointà a lo vescho per ordem tuto so che avea odio e inteizo da santo Gamariello. Alaora lo vescho inseme con Luciam si andàm in quelle parte chi ge fon anoncië e incomenssàm a cavâ la terra, e cavando si incomenssàm a sentî si grande odô e suave, che tuta la contrâ lo sentem[sic] tanto fo dosse che LII- homi de diverssa infirmitae goarìn. E alaora trovàm lo relicore de questi santi. Alaora con grande gaudeo preizem lo corpo de messê san Stevam e si lo portàm in Ierussalem e missello in la iexia de Sion là unde messê san Stevam era steito[sic] arcidiacono, e chie l'aconssàm monto honoreivemente e in quello tenpo fo monte grande ihoge. E aura dixe messê san Beda in le soe Croniche, che la invenciom de messê san Stevam fo faita in quello dì che lo homo fa festa de la soa passiom, e cossì se dixe che la soa passiom fo in quello mesmo tenpo. Ma le feste se sum muae da la santa maire Zexia per doe raxiom. La prima prechè Ihu. Xe. nassè in terra asochè lo homo renasese in cel, però fo coveniente cossa che la nativitae vegnisse apresso a quella de Xe., inperochè ello soferse martirio inprima cha nissum atro per Xe., la quâ cossa fo nasimento in cello[sic], asochè questo fosse notao l'um apresso lo atro. Unde la santa maire Zexia canta de messê san Stefano digando: "Dee si nassè eri in terra e Stefano si è nao anchöi in cello." La seconda raxom si è che lo homo fassa mo[sic] solenitae la festa de la invenciom cha quella de la passiom, e questo si adevèm per revelaciom de la naciom de lo nostro Segnô, unde monti mirachulli che lo nostro Segnô demost in de la soa invenciom si fo cognosua la soa invenciom pu degna cha la soa passiom, e però la Ihexia si a ordenao la festa de la soa passiom in quello tenpo de la traslataciom inperochè moa[sic] reverencia in de la soa stralataciom.

Si como dixe Augustim, ella fo faita per questo modo. Che Alexandrio inperao de Costatinopoli[sic] andà, ello e la soa dona, in Ierussalem e fe fâ una bella zexia a reverencia de messê san Stevam primo martiro. E questo Allexandrio morì in Ierussalem e ordenà che ello fosse sepellio a lao de messê san Stevam, e cossì fo faito. Aora apresso a VII agni de la morte de questo Allexandrio, Julliana soa dona vosse retornâ in so paize, perchè resevea archum torto da quelle parte, e vollea portâ conseigo lo corpo de so mario Allexandrio. E alaora si andà a lo vescho de la citae e si ge demandà questo corpo con monte pregere, si che lo vescho ge promisse de dâgello, e mostràge doe capsse de argento e si ge disse: "Mi non so quâ de queste doe casse se sea quella de lo to mario Allexandrio." E ella respoze e disse che bem ella cognoserea. E alaora se misse inanci e si abrassò[sic] lo corpo de messê san Stevam creandose fermamenti avei preizo lo corpo de lo so segnore[sic]. E in tanto se recogè in nave con questo beneito corpo de messê san Stevam, e deprezente fo sentio per tute le nave grandissimo canto angellicho, e si desmezurao odor insiva de questo corpo, che tuta la terra reinpiva. E alaora lo demonio incomenssà a fâ in mâ grande tenpesta digando: "O goai a voi cativi com[sic] seivo virmenti vituperai che lo primo martiro Stefano si v'asende de crudelle focho[sic]." E li marinai, agando grande poira, deprezente per questa gram tenpesta si incomenssàm a ihamâ lo aitörio de messê san Stevam, lo quâ si ge aparsse deprezente vivo in sum la nave digando: "E' sum quello che voi ihamai, però non abiai nissuna poira." E incontenente fo lo mâ abonasao, ma in le aire fon voxe diaboliche odie chi dixeam: "O malligno sprito precipe[sic] meti fögo in la nave e bruxalla tuta, perochè g'è lo nostro inimigo Stefano." Alaora si mandò lo principe de li demonei um diavollo per bruxâ la nave, ma li angeri de Deo si fon presti che tuti quelli demonei missem in fondo de lo mare[sic]. Or ionsenom a Carsedonia, e lo demonio fasendo senper grande goardia digando che lo servo de Deo Stefano si è vegnuto, lo quâ fo da li marvaxi Iudei alapidato. Alaora ionsenon in Constantinopoli sani e salvi e missem questo preciozo corpo con grande reverencia in una ihexia.

Anchora dixe messê santo Augustino [p. 98r modifica]che la congonciom de lo corpo de messê san Stevam con quello de lo corpo de messê sam Lorenso fa faita in talle modo che de lì sì avègne che Teodoxia, figa de Teodoro inperadore, seando da lo demonio crudementi tromentâ, e si fo dicto a lo inperao lo quâ era in Constantinopolli lo malle de la soa figa. Alaora lo inpera[sic] sì mandò a dî che ella ge fosse menâ in Constantinopolli, asochè ella fosse de queste beneite relicore de lo primo (pa) martiro tochâ. Alaora lo demonio chi era dentro de Tedoxia si incomenssà a criâ forte digando: "Se Stefano non vem a Roma, mi de chì non me partirò, perochè li apostori cossì vollem." Quando lo inperao odì questo, si ave lo vescho de la terra con la iherexia e lo pövo, e demandà in che guiza poisse dâ lo corpo de san Stevam a li Romain, e quelli respozem che elli ge lo voreivam dâ vorentera se elli avessem in canbio lo corpo de messê sam Lorensso. Alaora lo inperao si mandà letere a lo papa, e lo papa per consego de li cardenai si consentin a fâ questo canbio, e si mandàn per questo faito doi söi cardenai in Constantinopoli. E alaora lo inperao si dè lo corpo de messê san Stevam a li cardenai de lo papa, e lo inperadore mandà con questi cardenai serti söi Grexi a Roma a lo papa per fasse dâ lo corpo de messê san Lorenso. Alaora li cardenai con lo corpo de messê san Stevam si zonsem a Capoa, e a Capoa fo resevoto con grande reverencia e devociom, e si retegnem lo brasso drito a onô de messê san Stevam, e si fem fâ una zexia a lo vescho. E zointo questo beneito corpo a Roma, si fo misso in la zexia de messê san Pero a vinchulla, non posandollo portâ pu avanti. Alaora lo demonio incomenssà fortementi a criare dentro da la posella: "Voi ve travagai inderno, che questo non è lo so lögo, ma o dè esse con lo so frai Lorensso." Or elli ge lo possàm a lao so, persochè o l'aspeta con grande dexiderio de esse conzointo con ello inseme, e lantora e' preizem questo beneito corpo e portanllo a la ihexa de messê sam Lorensso, e in quello lögo la figa de lo inperao fo tocha de le relicore de messê san Stevam e deprezente ella fo libera da lo demonio e tornà in so seno, e lo corpo de messê sam Lorensso fe segnâ de allegressa per la vegnua de lo corpo de messê san Stevam, e insochè ello se vozè in lao e fè lögo a messê san Stevam. Or seando possao lo corpo de messê san Stevam con quello de messê san Lorensso e li Grexi vossem prende lo corpo de messê san Lorensso, e destendando le main per prendello deprezente le main ge devègem[sic] tute aride e cheitem in terra a modo de morti. E lo papa cum tuta la iherexia pregàm Dee per elli, e in la ora de vespo Dee ge reize sanitae, ma pu de lì a X iorni e' morin tuti, e eciamdee tuti li crestiani chi aveam consentio che lo corpo de messê san Lorensso fosse levao de Roma tuti devègnem frenetichi, li quâ fon liberai quando li doi corpi fon zointi inseme. E lantô o fo odio una voxe da cel chi disse: "Como sei-vo voi bem aventurai che lo corpo de sam Lorensso e lo corpo de sam Steva[2] de Ierussallem avei chì in una tonba e questa congonciom fo faita año domini CCCCII-V.

Amen


  1. questo poriæ mostrâ che a dexinença do passao remoto, I c. I p. s., a quelli tempi se prononçiava -æ. G. Musso
  2. questa a dev'ese a prononçia viaxa do XV sec. G. Musso