Qòelèt

←torna a-a lista di atri scriti

QOELET , traduto da Rico Carlini

O lìbbro o l’é pò-u ciù conosciûo co-o tìtolo grêgo “Ecleziàste”, ch’o corispónde a l’ebràico Qòelèt e co-o mæximo scignificâto de “quéllo ch’o pàrla inte l’asenblêa”, ö sæ o predicatô.

DA-A SÂCRA BÌBIA

QÒELÈT

(O predicatô)

1

Tùtto l’é vanitæ inte sto móndo chi

1 Paròlle do Qòelèt, fìggio do Dàvide, rè de Geruzalèmme.

2 Vanitæ de vanitæ, dîxe o Qòelèt,

vanitæ de vanitæ, tùtto l’é vanitæ^[1].

3 Cös’o ghe goâgna l’òmmo da tùtto sto afanâse

e giaminâ sott’a-o sô?

4 ’Na generaçión a va, l’âtra a vén

ma a tæra a rèsta de lóngo a mæxima.

5 O sô o se îsa e o sô o va zu,

o s’afrétta vèrso o pòsto de dónde o s’îsiâ tórna.

6 O vènto o sciùscia a mêzogiórno, dòppo o se gîa a tramontànn-a;

o gîa e o regîa

e sórvia i sò gîi o vénto o ritórna.

7 Tùtti i sciùmmi vàn vèrso o mâ,

escì o mâ o no l’é mâi pìn:

arivæ a-a sò mêta,

i sciùmmi coménsan tórna o sò camìn.

8 Tùtte e cöse són inta tribolaçión

e niscìùn peu spiegâne a raxón.

9 Quéllo che l’é stæto o saiâ tórna

e quéllo che s’é fæto o se faiâ tórna;

no gh’é nìnte de nêuvo sott’a-o sô.

10 Gh’é fòscia quarcösa da quæ se peu dî:

«Amîa, quèsta a l’é ’na novitæ»?

Pròpio quésta a gh’éa za stæta inti sécoli

che són vegnûi prìmma.

11 No gh’é ciù nisciùn aregòrdo di antîghi,

ma mànco de quélli che saiàn

se conserviâ a memöia

inte quélli che vegniàn dòppo.

Vanitæ da scénsa

12 Mi, Qòelèt, són stæto rè de Izraêle a Geruzalèmme.

13 Me són mìsso inta tésta de çercâ e d’investigâ con sæximo

tùtto quéllo che se fa sott’a-o çê.

A l’é quésta ’n’òcupaçión penôza che Dîo o l’à inpòsto a-i òmmi,

perché con quélla giamìnn-an^[2].

14 Ò vìsto tùtte e cöse che se fàn sott’a-o sô e vò-u li

tùtto l’é vanitæ e ’n corî aprêuvo a-o vénto.

15 Quéllo che l’é stòrto o no se peu indrisâ e quéllo che mànca o no se peu contâ.

16 Pensâva e dîva fra de mi: «Vò-u li, mi ò avûo ’n sæximo superiôre e ciù grànde

de quèllo ch’àn avûo quélli ch’àn regnòu prìmma che mi a Geruzalèmme.

O mæ çervéllo o l’à curòu bén bén o sæximo e a scénsa».

17 Ò decîzo alôa de conósce o sæximo e a scénsa, coscì cómme a nesciàia e a matêia ascì,

e ò capîo che quèsto ascì l’é corî aprêuvo a-o vénto,

18 perché tànto sæximo, tànta anscjêtæ?

2

Vanitæ di piâxéi

1 Me són dîto into cheu: «Vêgni, dónca, te véuggio métte a-a prêuva co-a feliçitæ:

Gùsta o piâxéi!» Ma vò-u li, quèsto ascì o l’é vanitæ.

2 Do rîe ò dîto: «Matêia!»

e da feliçitæ: «A cös’a sèrve?»

3 Ò vosciûo sodisfâ o mæ còrpo co-o vìn,

co-a pretéiza de dedicâme co-o çervéllo a-o sæximo e de dâme a-a matêia,

scìnn-a quànde no avèsse scovèrto cöse convêgne che òmmi fàsan sott’a-o çê, inti giórni contæ da sò vìtta.

4 Ò intrapréizo òpere grénde, me són fæto de câze,

ò aciantòu de vìgne.

5 Me són fæto di pàrchi e di giardìn

e gh’ò aciantòu èrboi da frûta d’ògni spêce;

6 me són fæto de vàsche,

pe dâ da béive a-e piantagioìn.

7 Ò acatòu scciâvi e scciâve e âtri n’ò avûo nasciûi in câza

e ò avûo ascì stréuppe de béstie

e pêgoe in grànde quantitæ

ciù che quélli prìmma de mi a Geruzalèmme.

8 Ò amugiòu ascì öo e argénto, richésse de rè e de provìnse;

me són procuòu cantànti òmmi e dònne,

insémme co-e delìçie di fìggi de l’òmmo.

9 Són diventòu grànde, ciù poténte che tùtti quèlli prìmma de mi a Geruzalèmme,

pû o conservòu o mæ sæximo.

10 No ò negòu a-i mæ éuggi nìnte de quèllo che dexiderâva,

ni ò refuòu nisciùnn-a sodisfaçión a-o mæ cheu ch’o gödîva de tùtte e mæ fadîghe.

11 Ò ezaminòu tùtte e òpere fæte da-e mæ màn e tùtta a fadîga che m’êa costòu fâle:

vò-u li, tùtto o m’é apàrso vanitæ e ’n corî aprêuvo a-o vénto: no gh’é nisciùn vantàggio sott’a-o sô.

Vanitæ do sæximo

12 Dòppo o ezaminòu o sæximo, a matêia e a nesciàia

«Cös’o faiâ o sucesô do rè? Quéllo che l’é za stæto fæto».

13 Me són acòrto chò-u vantàggio do sæximo in sciâ nesciàia

o l’é o vantàggio da lûxe in sciô scûo.

14 O pìn de sæximo o gh’à i éuggi in sciâ frónte,

ma o néscio o camìnn-a into scûo.

Ma sò ascì che ’na mæxima sciòrte

a l’é riservâ a tùtti doî.

15^[3] Alôa ò pensòu: «A mi ascì tochiâ a sciòrte do nèscio?

Alôa perché ò çercòu d’êse pìn de sæximo? Dond’o l’é o vantàggio?».

E ò conclûzo: «Quèsto ascì o l’é vanitæ».

16 Defæti, ni do sàvio ni do néscio restiâ ’n aregòrdo ch’o dûa

e inti giórni che vegniàn tùtto saiâ ascordòu. Sàvio e néscio mêuan a-o mæximo mòddo.

17 Ò pigiòu in grìtta a vìtta, perché m’é desgradîo quèllo che se fa sott’a-o sô.

Defæti tùtte e cöse són vanitæ e ’n corî aprêuvo a-o vènto.

18 Ò pigiòu in grìtta tùtti i travàggi ch’ò fæto sott’a-o sô,

perché doviö lasciâli a-o mæ sucesô.

19 E chi o sà se quésto o saiâ sàvio ò nèscio? E scì o poriâ dispónn-e de tùtto o mæ travàggio,

into quæ ò spéizo fadîghe e inteligénsa sott’a-o sô. Quésto ascì o l’é vanitæ!

20 Són arivòu a-o pónto de tormentâme into mæ cheu pe tùtta a fadîga ch’o fæto sott’a-o sô,

21 perché chi à travagiòu con sæximo, con scénsa e con sucèsso o doviâ dòppo lasciâ tùtti i sò bêni a ’n âtro

ch’o no gh’à giaminòu pe nìnte. Quésto ascì o l’é vanitæ e grànde desgràçia.

22 Alôa che goâgno gh’é pe l’òmmo inte tùtto o sò giamìn e inte tùtto l’afànno do sò cheu

co-i quæ o giamìnn-a sott’a-o sô?

23 Tùtti i sò giórni no sôn âtro che doî e preocupaçioìn penôze;

o sò cheu o no se pösa mànco de néutte. Quèsto ascì o l’é vanitæ!

24 ^[4] No gh’é nìnte de mêgio pe l’òmmo che mangiâ e béive e gödîsela inte sò fadîghe;

ma me són acòrto che quésto ascì o ne vén da-e màn de Dîo.

25 Defæti chi peu mangiâ e gödî sénsa de lê?

26 Lê o da a chi gh’é agradîo sæximo, scénsa e feliçitæ intànto ch’a-o pecatô o ghe da

a pénn-a d’arechéugge e d’amugiâ pe quèllo ch’o l’é agradîo a Dîo.

Ma quésto ascì o l’é vanitæ e corî aprêuvo a-o vènto!

3

Ògni cösa a gh’à o sò ténpo

1 Pe ògni cösa gh’è o sò moménto^[5], o sò ténpo pe ògni fæto sott’a-o sô.

2 Gh’é ’n tènpo pe nàsce e ’n ténpo pe moî,

in ténpo p’aciantâ e ’n ténpo p’arancâ e ciànte.

3 In ténpo p’amasâ e ’n ténpo pe goarî,

in ténpo pe demolî e ’n ténpo pe costroî.

4 In ténpo pe ciànze e ’n ténpo pe rîe,

in ténpo pe zémme e ’n ténpo pe balâ.

5 In ténpo pe tiâ prîe e ’n ténpo p’arechéugile,

in ténpo pe abrasâ e ’n ténpo p’astegnîse da-i abràssi.

6 In ténpo pe çercâ e ’n ténpo pe pèrde,

in ténpo pe conservâ e ’n ténpo pe caciâ vîa.

7 In ténpo pe sgoarâ e ’n ténpo pe cuxî,

in ténpo pe taxéi e ’n ténpo pe parlâ.

8 In ténpo pe voéi bén e ’n ténpo pe òdiâ,

in ténpo pi-â goæra e ’n ténpo pi-â pâxe. Sémmo inte màn de Dîo

9 Che vantàggio o gh’à chi se da da fâ con giamìn?

10 Ò ezaminòu l’òcupaçión che Dîo o l’à dæto a-i òmmi, perché in lê ségian òcupæ.

11 Lê o l’à fæto bélle tùtte e cöse a sò ténpo, ma lê o gh’à mìsso l’idêa de l’eternitæ inti sò cheu,

ma sénsa che i òmmi pêuan acapî l’òpera fæta da Dîo da-o prinçìpio a-a fìn.

12 Ò conclûzo che no gh’é nìnte de mêgio pe lô che gödî e agî bén inta sò vìtta;

13 ma che ’n òmmo o mànge, o béive e o göde do sò travàggio o l’é ’n döno de Dîo.

14 Riconóscio che ògni cösa che Dîo o fa a no càngia mâi^[6]; no gh’é nìnte da azónze, nìnte da levâ.

Dîo o l’agìsce coscì perché se gh’àgge timô de lê.

15 Quéllo che l’é, za o gh’é stæto; quèllo che saiâ, za o-o l’é; Dîo o çerca quéllo che l’é za pasòu.

Remésci

16 Ma ò vìsto ascì che sott’a-o sô a-o pòsto do dirìtto gh’è l’iniquitæ e a-o pòsto da giustìçia gh’é l’enpietæ.

17 Ò pensòu: Dîo o giudichiâ o giùsto e l’énpio, perchè gh’é ’n ténpo p’ògni cösa e pe ògni açión.

Sciòrte de l’òmmo

18 Dòppo rigoàrdo a-i fìggi de l’òmmo me són dîto: Dîo o veu métili a-a prêuva e mostrâ che lô són cómme béstie.

19 Defæti a sciòrte di òmmi e quélla de béstie a l’é a mæxima^[7]; cómme mêuan quélle mêuan quélli;

gh’é ’n sôlo bóffo vitâle pe tùtti. No exìste superioritæ de l’òmmo in sciâ béstia, perché tùtto l’é vanitæ.

20 Tùtti vàn vèrso a mæxima câza:

tùtto l’é vegnûo da-a pôvie

e tùtto tórna a-a pôvie.

21 Chi sà sò-u bóffo vitâle de l’òmmo o va vèrso l’èrto e quéllo da béstia o va vèrso o bàsso inta tæra?

22 Me són acòrto che no gh’é nìnte de mêgio pe l’òmmo che gödî de sò òpere, perché quésta a l’é a sò sciòrte. Defæti chi poriâ portâlo a védde quéllo ch’acapitiâ dòppo de lê?

4

I mâ e i bén da socjêtæ

1( ) Ò dòppo ezaminòu tùtte e òprescioìn che se fàn sott’a-o sô.

Vò-u li o ciànto di òprèsci che no gh’àn chi i consöla;

da-a pàrte di òpresoî gh’é a violénsa

ma pe-i òprèsci no gh’é chi i consöla.

2 Alôa ò diciaròu ciù felîçi i mòrti, òrmâi trapasæ, che quèlli che són ancón vîvi;

3 ma ancón ciù felîçe di un e di âtri chi ancón o no gh’é e o no l’à vìsto e gràmme açioìn che se fàn sott’a-o sô.

4 Ò ascì òservòu che ògni fadîga e tùtta l’abilitæ mìsse inte ’n travàggio no són che l’invìdia de l’un con l’âtro.

Quèsto ascì o l’é vanitæ e ’n corî aprêuvo a-o vénto.

5 ( ) O néscio o l’incrôxa e bràsse e o divöra a sò càrne.

6 Mêgio ’na magnâ con ripözo che doê magnæ con fadîga.

7 In ciù ò conscideròu n’âtra vanitæ sott’a-o sô:

8 un o l’é sôlo, sénsa erêdi, o no gh’à ’n fìggio, no in fræ. Escì o no smétte mâi de giaminâ, ni o sò éuggio o l’é sàçio de richéssa:

«Pe chi giamìnn-o e me prîvo di bêni?» Quèsto ascì o l’é vanitæ e ’n gràmmo afanâse.

9 ( )Mêgio êse inta doî che un sôlo, perché doî gh’àn ’na mêgio bónn-a màn inta fadîga.

10 Defæti, se càzan, un o tîa sciù l’âtro. Goâi in càngio a chi l’é sôlo: s'o càzze, o no gh’à nisciùn ch’o-o tîe sciù.

11 Pe de ciù, se doî dòrman insémme, pêuan ascâdâse; ma un sôlo comm’o fa a-ascâdâse?.

12 Se un o l’agredìsce, inta doî ghe pêuan rexìste e ’na còrda a tréi câi a no se stòcca tànto fîto.

13 Mêgio ’n garsón pövou ma asenòu, che ’n rè vêgio e néscio

ch’o no l’é bón a stâ a sentî i conséggi.

14 Defæti o garsón o peu sciortî de prexón e êse fæto rè, ascì se, intànto che quéllo o regnâva, o l’é nasciûo pövou.

15 Ò vìsto tùtti i vivénti stâ con quéllo garsón, o segóndo, ö sæ l’uzurpatô.

16 O l’êa ’n mùggio de génte stramezuòu quéllo a-o quæ lê o l’êa in tésta. Ma quélli che vegniàn dòppo no aviàn da scialâse de lê.

Quéstto ascì o l’é vanitæ e ’n corî aprêuvo a-o vénto.

Dovéi vèrso Dîo -

17 Dànni a ménte a-i tò pàssi, quànde ti væ a-a câza de Dîo.

Avixinâse pe stâ a sentî o vâ de ciù do sacrifìçio òfèrto da-i nésci che no capìscian de fâ mâ.

5

1 No êse precipitôzo co-a bócca e o tò cheu o no l’àgge spréscia de parlâ in fàccia a Dîo, perché Dîo o l’é in çê e ti

in sciâ tæra; coscì e tò paròlle ségian pöche, perché

2 da-e tànte preocupaçioìn vén i séunni

e da-e tànte ciàciare o discórso do nèscio.

3 Quànde t’æ fæto ’n vôto a Dîo, fànni fîto a sodisfâlo, perché lê o no l’agradìsce i nèsci;

fànni quéllo che t’æ promìsso.

4 L’é mêgio no fâ de vôti, che fâli e dòppo no mantegnîli.

5 No permétte a-a tò bócca de réndite colpévole^[8] e no stâ a dî in fàccia a-o mesagê ch’o l’é stæto ’n erô,

perché Dîo o no s’aràgge pe-e tò paròlle e o distrûe o travàggio de tò màn.

6 Perché da-i tànti séunni vén tànte deluxoìn e tànte paròlle. Àggi dónca o timô de Dîo.

Ingiustìçie sociâli

7 Se inta provìnsa ti vèddi o pövou òprèsso e o dirìtto e a giustìçia calpestæ,

no stæte a mâvegiâ, perché sórvia ’n’aotoritæ véggia ’n’âtra superiôre

e sórvia de quélle ’n’âtra ancón ciù èrta:

8 l’interèsse de’n pàize inte tùtte e cöse o l’é ’n rè ch’o se òcupa di cànpi.

9 Chi àmma i dinæ o no se sàçia mâi de dinæ e chi àmma a richéssa o no ne trâe goâgno.

Quésto ascì o l’é vanitæ.

10 Co-o crésce di bêni i parascîti aoméntan e che vantàggio o ghe n’à o padrón,

se no de védili co-î éuggi?

11 Dôçe o l’é o dormî de chi travàggia,

pöco ò tànto ch’o màngia,

ma-a saçiêtæ do rìcco

a no-o làscia dormî.

Fadîghe inùtili

12 ’N’âtra brùtta desgràçia ò vìsto sott’a-o sô: richésse costodîe da-o padrón a sò dànno.

13 Se ne vàn in fùmme ste richésse chi pe’n gràmmo afâre e o fìggio che gh’é nasciûo o no gh’à nìnte inte màn.

14 Comm’o l’é sciortîo nûo da-a pànsa de sò moæ, coscì o se n’andiâ tórna comm’o l’êa vegnûo,

e da-e sò fadîghe o no ricaviâ nìnte da portâ con lê.

15 Quésta ascì o l’é ’na brùtta desgràçia: ch’o se ne vàdde pròpio comm’o l’êa vegnûo.

Che goâgno o gh’à da l’avéi caciòu vîa e sò fadîghe a-o vénto?

16 In ciù o l’aviâ pasòu tùtti i sò giórni into scûo e into ciànto fra bén bén de goâi, malànni e crùççi.

17 Vò-u li quèllo ch’o conclûzo: l’é mêgio ch’o mànge e ch’o béive e ch’o göde di bêni inte ògni fadîga fæta sott’a-o sô,

inti pöchi giórni de vìtta che Dîo o ghe da: a l’é quésta a sò sciòrte.

18 Ògni òmmo, a-o quæ Dîo o da richésse e bêni, o gh’à a facoltæ ascì de gödîseli e pigiâne a sò pàrte e de gödî de sò fadîghe:

quésto ascì o l’é döno de Dîo.

19 Defæti lê o no pensiâ goæi a-i giórni da sò vìtta, perché Dîo o-o têgne òcupòu co-a feliçitæ do sò cheu.

6

Coæ no saçiâ

1 In âtro mâ ò vìsto sott’a-o sô ch’o péiza asæ sórvia i òmmi^[9].

2 A un Dîo o gh’à dæto bêni, richésse, önoî e no ghe mànca nìnte de quéllo ch’o dexìdera;

ma Dîo o no ghe permétte de poéine gödî, perché o l’é ’n forèsto ch’o ne göde. Quésto o l’é vanitæ e grâve desgràçia!

3 Se un o gh’avésse çénto fìggi e o scanpésse bén bén di ànni e tànti fîsan i sò giórni,

se lê o no göde di sò bêni e o no gh’à mànco ’na tónba, alôa mi dìggo: mêgio che lê l’abòrto,

4 perché quésto o vén inutilménte e o se ne va into scûo e o sò nómme o l’é covèrto da-o scûo.

5 O no l’à mànco vìsto o sô: o no l’à conosciûo nìnte; escì o sò ripözo o l’é ciù grànde che quéllo de l’âtro.

6 Se quéllo o vivésse ascì doê vòtte mill’ànni, sénsa gödî di sò bêni, fòscia no doviàn andâ tùtti doî into mæximo pòsto?

7 Tùtto o giamìn de l’òmmo o l’è pi-â bócca e a sò coæ a no l’é mâi sàçia.

8 Che vantàggio o gh’à o sàvio in sciô néscio? Quæ o vantàggio do pövou ch’o sa conportâse bén in fàccia a-i vivénti?

9 Mêgio védde co-î éuggi ch’andâ in giandón co-o dexidêio. Quèsto ascì o l’é vanitæ e corî aprêuvo a-o vénto.

10 Quéllo che l’é, za da ténpo o l’à avûo ’n nómme; e se sa cös’o l’é ’n òmmo; lê o no peu conpête con chi l’é ciù fòrte che lê.

11 E tròppe paròlle aoméntan a deluxón e che vantàggio gh’é pe l’òmmo?

12 Chi sa cöse convêgne a l’òmmo inta sò vìtta, inti pöchi giórni da sò existénsa che lê o pàssa cómme ’n’ónbra?

Chi peu indicâ a l’òmmo cös’acapitiâ dòppo de lê sott’a-o sô?

7

O mêgio

1 In bón nómme o l’é da preferî a l’ingoénto profumòu.

e o giórno da mòrte a-o giórno da nàscita.

2 L’é mêgio andâ inte ’na câza cianzéndo

che andâ inte câza festezàndo;

perché quèlla a l’é a fìn de tùtti i òmmi

e chi vîve o ghe rifletiâ.

3 L’é da preferî a tristéssa a-o rîe,

perché sott’a-a ’na cêa trìste o cheu o l’é felîçe.

4 O cheu di sâvi o l’é inte ’na câza in lùtto

e o cheu di nésci inte ’na câza in fèsta.

5 Mêgio stâ a sentî o sbràggio de ’n sàvio

che stâ a sentî o cànto di nèsci.

6 perché comm’o l’é o sccéuppo di bùschi sott’a-a pignàtta

coscì o l’é o rîe di nésci.

Ma quésta ascì a l’é vanitæ.

7 A cösa aröbâ a rénde néscio o sàvio

e i regàlli corónpan o cheu.

8 Mêgio a fìn de ’na cösa chò-u sò prinçìpio;

l’é mêgio a paçiénsa da sósta.

9 No stâ a-aragiâte façilménte into tò spìrito, perché a ràggia a l’alögia into cheu di nésci.

10 No stâ a domandâ: «Cómme mâi i ténpi de ’na vòtta êan mêgio de quèlli d’ancheu?», perché sta domànda chi a no l’é inspirâ da-o sæximo.

11 O l’é bónn-a cösa o sæximo insémme a ’n patrimònio e o l’é ùtile pe quélli che védan o sô;

12 perché se sta a l’ónbra do sæximo cómme se sta a l’ónbra di dinæ e o goâgno do sæximo o fa vîve chi ghe l’à.

13 Amîa l’òpera de Dîo: chi peu indrisâ quèllo che lê o l’à fæto ingobîo?

14 Into giórno felîçe stànni alêgro e into giórno trìste pénsa: «Dîo o l’à fæto tànto l’un quànte l’âtro,

perché l’òmmo o no trêuve nìnte da dâghene a córpa».

15 Inti giórni da mæ vanitæ ò vìsto tùtto^[10]: moî o giùsto a despêto da sò giustìçia, vîve pe tànto ténpo l’énpio a despêto da sò iniquitæ.

16 No stâ a êse tròppo scropolôzo ni sàvio óltre mezûa.

Perché ti te veu aroinâ?

17 No stâ a êse tròppo gràmmo e no stâ a êse tròppo néscio.

Perché ti veu moî prìmma da tò ôa?

18 L’é bén che ti t’atêgni a quésto e che no ti destàcchi a màn da quéllo, perché chi témme Dîo o riêsce inte tùtte ste cöse chi.

Valô do sæximo

19 O sæximo o rénde o sàvio ciù fòrte che dêxe poténti che govèrnan a çitæ.

20 Defæti no gh’é in sciâ tæra ’n òmmo coscì giùsto ch’o fàsse sôlo o bén e o no pécche.

21 Ancón: no dâ a ménte a tùtte e ciàrle che se fàn, pe no sentî chò-u tò servitô o l’à parlòu mâ de ti,

22 perché o tò cheu o-o sa che ti ascì t’æ dîto tànte vòtte mâ di âtri.

23 Tùtto quèsto mi ò ezaminòu con sæximo e ò dîto: «Véuggio êse sàvio!», ma o sæximo o l’é lontàn da mi!

24 Quéllo che l’é stæto o l’é lontàn e bén bén profóndo: chi peu arivâghe?

25 Me són tórna aplicòu pe conósce e indagâ e çercâ o sæximo e o perché de cöse e pe inparâ chi-â gramìçia e a nesciàia són matêia.

26 Trêuvo che ancón ciù fêa chi-â mòrte a l’é a dònna, ch’a l’é tùtta rataieu^[11]: ’na ræ o sò cheu, cadénn-e e sò bràsse. Chi l’é agradîo a Dîo o a sghìnda ma o pecatô o ne vén aciapòu..

27 Ti véddi, mi ò scovèrto quèsto, dîxe o Qòelèt, co-o paragonâ a unn-a a unn-a e cöse, pe trovâne a raxón.

28 Quéllo che mi çèrco ancón e no ò ancón trovòu o l’é quésto:

In òmmo in sce mìlle l’ò trovòu:

ma ’na dònna fra tùtte no l’ò trovâ.

29 Ti véddi, sôlo quésto ò trovòu:

Dîo o l’à fæto l’òmmo ònèsto,

ma lô çercàn tànti raxonaménti eræ^[12].

8

O sàvio

1 Chi l’é comò-u sàvio?

Chi conósce a spiegaçión de cöse?

O sæximo de l’òmmo o ghe inlùmina a cêa,

o ne càngia a duréssa da fàccia.

2 Ubidìsci a-i órdini do rè e, a caxón do zuaménto fæto a Dîo^[13],

3 no stâ a-alontanâte de spréscia da lê e no persciste into mâ; perché lê o peu fâ quéllo ch’o veu.

4 Defæti a paròlla do rè a l’é sovrànn-a; chi peu dîghe: «Cöse ti fæ?».

5 Chi ubidìsce a-o comàndo o no prêuva nisciùn mâ; o çervéllo do sàvio o conósce o ténpo e o giudìçio.

6 Defæti, pe ògni cösa gh’é ténpo e giudìçio e o mâ de l’òmmo o càzze tórna in mòddo grâve in sce chi o fa.

7 Quésto o no sa cös’acapitiâ: chi mâi peu mostrâghe comm’o l’acapitiâ?

8 Nisciùn òmmo o l’é padrón do sò bóffo vitâle tànto da trategnîlo, ni nisciùn o gh’à potêre in sciô giórno da sò mòrte, ni gh’é remédio da-a lòtta; l’iniquitæ a no sàrva quéllo ch’o a fa.

Fæti da vìtta umâna

9 Tùtto quésto ò vìsto into riflétte in sce ògni açión che se fa sott’a-o sô, quànde l’òmmo o dòmina in sce l’âtro òmmo, a sò pròpio dànno.

10 Intànto ò vìsto énpi ch’êan portæ a-a seportûa; in càngio, partîsene da-o pòsto sànto e êse ascordæ inta çitæ quélli ch’êan stæti ònèsti.

11 Perché no se da fîto ’na senténsa cóntra a gràmma açión, pe quésto o cheu di fìggi de l’òmmo o l’é pìn de coæ de fâ do mâ;

12 perché o pecòu, s’o cométte o mâ çénto vòtte ascì, o gh’à vìtta lónga. A ògni mòddo sò che saiàn felîçi quélli ch’àn temànsa de Dîo, pròpio perché prêuvan timô in fàccia a lê,

13 e no saiâ felîçe l’énpio e o no l’alonghiâ cómme ’n’ónbra i sò giórni, perché lê o no gh’à temànsa de Dîo.

14 In sciâ tæra se gh’à sta deluxón chi: gh’é di giùsti a-i quæ ghe tócca a sciòrte che se méritàn i énpi co-e sò òpere, e gh’é di énpi a-i quæ ghe tócca a sciòrte che se méritàn i giùsti co-e sò òpere.

Mi dìggo che quésta ascì a l’é vanitæ.

15 Quànde me són mìsso inta tésta de conósce o sæximo e de consciderâ l’afanâse che se fa in sciâ tæra - perché l’òmmo o no conósce ripözo ni giórno ni néutte -

17 alôa ò vìsto tùtta l’òpera de Dîo, e che l’òmmo o no peu scrovî a raxón de quànte se fa sott’a-o sô; pe quànte o se dàgghe da fâ a çercâ, o no peu scrovîla.

Ascì se ’n sàvio o dìsse de conóscila, nisciùn poriæ trovâla.

Tùtto dipénde da Dîo

1 Defæti ò rifletûo in sce tùtto quèsto e ò capîo che i giùsti e i sàvvi e-e sò açioìn són inte màn de Dîo.

L’òmmo o no conósce ni l’amô ni l’òdio: in fàccia a lê tùtto l’é vanitæ.

2 Gh’è ’na sôla sciòrte pe tùtti,

pò-u giùsto e l’énpio,

pò-u pûo e l’inpûo,

pe chi öfre sacrifìççi e pe chi o no i öfre,

pò-u bón e pò-u gràmmo,

pe chi zûa e pe chi témme de zuâ.

3 Quésto o l’é o mâ inte tùtto quéllo ch’acàpita sott’a-o sô: ’na mæxima sciòrte a tócca a tùtti e o cheu di òmmi o l’é pìn de mâ e a nesciàia a sta into sò cheu fintànto che són vîvi, dòppo se ne vàn fra i mòrti.

4 De segûo, scinn-a quànde se rèsta unîi a-a socjêtæ di vivénti gh’é sperànsa: mêgio ’n càn vîvo che ’n lión mòrto.

5 I vîvi sàn che moiàn, ma i mòrti no sàn nìnte; no gh’é ciù salâio pe lô, perché o sò aregòrdo o svanìsce.

6 O sò amô, o sò òdio e a sò invìdia, tùtto l’é òrmâi finîo, no gh’aviàn ciù nisciùnn-a pàrte inte tùtto quéllo ch’acàpita sott’a-o sô.

7 Vànni, màngia con piâxéi o tò pàn,

béivi o tò vìn con cheu alêgro,

perché Dîo o l’à za agradîo e tò òpere.

8 Inte ògni ténpo i tò vestî ségian giànchi

e o profùmmo o no mànche mâi in sciâ tò tésta.

9 Gödi a vìtta co-a spoza a-a quæ ti veu bén pe tùtti i giórni da tò vìtta, ch’a scàppa vîa, che Dîo o te concêde sott’a-o sô.

10 Tùtto quèllo che ti trêuvi da fâ, fàllo scìnn-a quànde ti n’ê bón, perché no ghe saiâ ni ativitæ, ni raxón, ni scénsa, ni sæximo zu a l’infèrno, dónde ti stæ p’andâ.

Inseguéssa de l’éxito

11 Ò vìsto ascì sott’a-o sô chi-â córsa a no l’é pe-i lèsti, ni a goæra pe-i fòrti^[14] e mànco o pàn pe-i sapiénti e a richèssa pe-i asenæ, e mànco o favô pe-i inteligénti, perché tùtti dipéndan da-o ténpo e da-o câxo..

12 Defæti l’òmmo o no conósce mànco a sò ôa: scìmile a-i pésci che són pigiæ inta ræ fatâle e a-i öxélli pigiæ into sorchétto, l’òmmo o l’é sorpréizo da-a desgràçia inprovîza ch’a ghe càzze adòsso.

13 Sto fæto ascì ò vìsto sott’a-o sô e o m’é parsciûo bén bén grâve: gh’êa ’na çitæ picìnn-a dónde gh’êa pöca génte. In grànde rè o gh’é andæto cóntra, o l’à asediâ e o gh’à tiòu sciù cóntra di gròsci bastioìn.

14 Ma inta çitæ gh’êa ’n òmmo pövou però sàvio, che co-o sò sæximo o l’à sarvòu a çitæ; ma nisciùn s’é pöi aregordòu de st’òmmo pövou.

15 E alôa mi dìggo:

L’é mêgio o sæximo chi-â fòrsa,

ma o sæximo do pövou o l’é desprexòu

e-e sò paròlle nisciùn sta a sentîle.

17 E paròlle càrme di sàvvi se séntan ciù

che i sbràggi de chi dòmina fra i màtti.

18 Mêgio o sæximo che-e àrme da goæra,

ma ’n sôlo erô o dezéntega ’n grànde bén.

10

Sæximo e nesciàia

1 ’Na mósca mòrta a goàsta l’ingoénto do profumê:

in pitìn de matêia a peu contâ de ciù chò-u sæximo e che l’önô.

2 O çervéllo do sapiénte a va da-a drîta e quéllo do néscio da-a mancìnn-a.

3 Dónde se sæ o néscio o va o l’é sénsa çervéllo e de tùtti o dîxe: «O l’é ’n màtto».

4 Si-â ràggia de’n poténte a s’acénde cóntra de ti, no stâ a lasciâ o tò pòsto, perché a càrma a l’ataxénta e òféize ascì se grâvi.

Gràmme esperiénse

5 Gh’é ’n mâ che mi ò vìsto sott’a-o sô: L’erô fæto da ’n rè:

6 A matêia a vén mìssa inti pòsti in èrto e i àbili s’asétan in bàsso.

7 Ò vìsto scciâvi a cavàllo e prìnçipi andâ a pê cómme scciâvi.

8 Chi scâva ’na fòssa o ghe càzze drénto

e chi tîa zu ’na miâgia o l’é adentòu da’n serpénte.

9 Chi spàcca de prîe o se fa mâ

e chi tàggia a légna o l’é ’n perìcolo.

10 Sò-u færo o l’é ariondòu e no se riêsce a dâghe o tàggio, se dêve dogiâ i sfòrsi; a riêscîa a sta inte l’ûzo do sæximo.

11 Sò-u serpénte o l’adénta prìmma d’êse incantòu, no gh’é nìnte da fa pe l’incantatô.

O sàvio e o néscio

12 E paròlle da-a bócca do sàvio procûan afeçión,

ma e lèrfe do néscio l’aroìnn-an;

13 o prinçipio do sò parlâ o l’é nesciàia,

a fìn do sò discórso matêia fatâle.

14 L’insensòu o moltìplica e paròlle^[15]: «L’òmmo o no sa quéllo ch’acapitiâ: chi ghe mostriâ quéllo che saiâ dòppo de lê?»

15 O giamìn do néscio o-o stànca;

perché o no l’é mànco bón a-andâ in çitæ.

Stæ aténti!

16 Goâi a ti, pàize, che pe rè ti gh’æ ’n garsón

i quæ prinçìppi ribòtan scìnn-a da-a matìn!

17 Felîçe ti, pàize, che pe rè ti gh’æ ’n òmmo lìbero

i quæ prinçìppi màngian quànde l’é o sò moménto

pe resciòâse e no pe ribòtâ.

18 Pe negligénsa vén zu a sofîta

e pe l’inèrçia de màn cêuve in câza.

19 Pe stâ alêgri se fa de scianpràdde

e o vìn o ralêgra a vìtta;

i dinæ rispondiàn a ògni necescitæ.

20 No stâ a dî mâ do rè mànco co-o penscêo

e inta tò stànsia da létto no dî mâ do poténte,

perché ’n öxéllo do çê o pòrta in gîo a vôxe

e un co-ê âe o ripòrta e paròlle.

11

Travàggia e stànni alêgro

1 Càccia o tò pàn in scê ægoe, perché co-o ténpo ti o troviæ tórna^[16].

2 Fànne sètte ò éutto pàrte, perché no ti sæ quæ desgràçia poriâ acapitâ in sciâ tæra.

3 Se-e nûvie són pìnn-e d’ægoa,

l’invèrsan sórvia a tæra;

se ’n èrbo o càzze a sùd ò a nòrd,

la dond’o càzze o ghe rèsta.

4 Chi da a ménte a-o vénto o no seménn-a mâi

e chi amîa e nûvie o no sêga o gràn.

5 Cómme no ti sæ in che mòddo o spìrito o l’ìntra inte òsse drénto a-o pêto de ’na dònna, coscì no ti conósci l’òpera de Dîo ch’o fa tùtto.

6 A-a matìn seménn-a a tò seménsa^[17]

e a-a séia no stâ a dâ ripözo a-e tò màn,

perché no ti o sæ quæ travàggio te riêsciâ,

se quésto ò se quéllo

ò se saiàn boìn tùtti doî.

7 Döçe a l’é a lûxe

e a-i éuggi ghe piâxe amiâ o sô.

8 Ascì se l’òmmo o vîve pe tànti ànni

ch’o séi göde tùtti,

e o pénse a-i giórni scûi che saiàn tànti:

tùtto quéllo ch’acàpita o l’é vanitæ.

9 Stànni alêgro, zóveno, inta to zoventù e o tò cheu o se scciàlle inti giórni da tò zoventù^[18].

Vànni pû aprêuvo a-o tò cheu

e a-i dexidêi di tò éuggi.

Ma sàcci che in sce tùtto quésto

Dîo o te ciamiâ in giudìçio.

10 Mànda vîa a malinconîa da-o tò cheu,

alontànn-a da-o to còrpo o dô,

perché a zoventù e i cavélli néigri són in bóffo.

A veciàia

1 Aregòrdite do tò creatô inti giórni da tò zoventù, prìmma che vén i giórni trìsti e arive i ànni quànde ti doviæ dî:

«No ghe prêuvo nisciùn piâxéi».

2 prìmma che vén scûo o sô^[19],

a lûxe, a lùnn-a e-e stélle

e tórne e nûvie dòppo l’ægoa;

3 quànde tremiàn i costödi da câza e se ceghiàn i gagiàrdi^[20]

e finiàn de travagiâ e dònne che maxìnn-an,

perché restæ pöche:

e s’òfuschiàn quélle ch’amiân da-i barcoìn

4 E se seriâ e pòrte in sciâ stràdda^[21];

quànde s’asbasciâ o bordèllo da mêua e scentiâ o barbacîo di öxélli e s’indeboliâ tùtti i toìn da cansón;

5 quànde s’aviâ poîa de l’artéssa^[22]

e di spaventàggi da stràdda;

quànde scioiâ l’èrbo d’amàndoe

e a catainétta a se strasciniâ con fadîga

e o tàpano o no l’aviâ ciù efètto,

perché l’òmmo o se ne va inte l’abitaçión etèrna

e i cianzinònna vàn in giandón pe-e stràdde;

6 prìmma che se stòcche o cordón d’argénto^[23]

e a lumêa d’öo a càzze e a se rónpe

e se rónpe a giâra a-a fóntànn-a

e a tàggia a càzze into pósso

7 e tórne a pôvie inta tæra, comm’a l’êa prìmma

e o spìrito o tórne a Dîo ch’o l’à dæto.

8 Vanitæ de vanitæ, dîxe o Qòelèt,

e tùtto l’é vanitæ.

1. Vanitæ de vanitæ scignìfica dî che tùtte e cöse dûan pöco e che no sèrvan a fâ l’òmmo felîçe e in armonîa co-o diségno divìn.
2. Tùtto o l’é ’n inùtile giamìn.
3. O Qòelèt o crédde in Dîo; ma o gh’à ’na vixón realìstica da condiçión umâna.
4. ’Na çèrta feliçitæ a peu vegnî da l’ûzo moderòu di bêni da vìtta, a-a lûxe da lézze de Dîo.
5. Fêua da l’òmmo, tùtto o se conpìsce cómme Dîo o l’à stabilîo, inte ’n mòddo ch’o no se capìsce e no rèsta che conformâse a-a sò voentæ
6. Dîo o l’agìsce con indipendénsa da rè. L’aotô o no pìggia in conscideraçión o lìbero móndo de drénto de l’òmmo.
7. - O bóffo vitâle o l’é o ségno da vìtta: l’òmmo e a béstia són tùtti doî sogètti a-a mòrte inevitàbile, ma l’aotô o l’esprìmme o dùbio inta sò sciòrte che vén dòppo; dónde a dotrìnn-a a l’é ciù precîza, ma ancón no conplêta. O bóffo vitâle de l’òmmo o tórna a-o Creatô.
8. - O mesagê o l’é o raprezentànte de Dîo
9. Vanitæ de richésse e di önoî: se doviâ moî.
10. Morâle de l’equilìbrio: sghindâ ògni ecèsso into bén e into mâ.
11. A dònna gràmma a l’é sedutôa.
12. Into pecâ, l’òmmo o l’é infedêle a Dîo
13. O l’é o zuaménto de fedeltæ a-o rè.
14. No de lóngo o sucèsso o dipénde da l’òmmo e da-i sò mériti, ma de spésso da-e circostànse ò da-o câxo.
15. O néscio ciaciarón o no l’é bón a risòlve i problêmi ciù sénci.
16. A-e vòtte bezéugna savéi areizegâ.
17. Ezortaçión a-a costànsa e a savéi trâe goâgno da-e circostànse.
18. E feliçitæ da vìtta no dêvan métte in pericolo a fedeltæ a Dîo
19. Coménsa ’n’avoxâ alegorîa da veciàia, paragonâ a l’invèrno.
20. I costödi da câza són e màn, a goàrdia do còrpo; i gagiàrdi són e gànbe; quélle che maxìnn-an són i dénti; quélle ch’amiàn, i òrbi
21. E pòrte són e lèrfe; a mêua a l’é a bócca; o barbacîo o l’é a capaçitæ de sentî.
22. L’èrbo d’amàndoe ch’o scioìsce són i cavélli giànchi; a catainétta, i pê; o tàpano són i ascâdi da libìdine; l’abitaçión etèrna a l’é a tónba
23. A lumêa d’öo che, se se stòcca o cordón d’argénto, a càzze e a se rónpe, cómme a giâra ch’a càzze into pósso insémme a-a tàggia, són inmàgini da mòrte.