Sâta a-o contegnûo

Lûnäio zeneize 1932/Comme a l'andiâ a finî?

Da Wikivivàgna
Lûnäio zeneize pe l'Anno bisesto 1932 de Ore Leo
Comme a l'andiâ a finî?


[p. 33 modifica]

Comme a l'andiâ a finî?
Poema in 4 parti de proscima pubblicazion


Parte Primma


A creazion do mondo


In mezo a tutto o vœu do firmamento,
sentindose annoiôu,
o Paddre Eterno, in te ûn brûtto momento
de creâ l'Universo o l'ha pensôu,
e sciccomme, pe ëse Onnipotente,
quello che o pensa o fà,
o te l'ha misso insemme immantinente,
perchè dunque... chi sà?...
se o gh'avesse ûn pô in çimma riflettûo,
o no aviæ fæto ninte de segûo!

Visto che tûtto intorno
gh'ea neigro, neigro, comme in bocca a-o lô,
o prinçipiò con fâ diventâ giorno,
e o l'ha creôu o Sô,
poi, a lûnn-a, co-e stelle,
che, di quello che voèi, son e ciù belle,
tanto l'è vëo che, avendole distanti,
l'ommo o i ha sostitûie con i brillanti.

Ma gh'ëa o Caos assolûto tûtto in gïo,
scicchè Domine Dio
o no saveiva dove incomençâ
tanto a materia a l'ëa despantegâ,
l'ægua, co-o fœugo e-o vento
se mesciävan tra lô da fâ spavento,
e, malgraddo a sò Scienza,
o pöveo Vëgio o diventava matto
no poëndo dâ recatto
a tûtta quella grande confûxion, —
ûn invexendo tâ che o fäva fremme —

[p. 34 modifica]

allöa, con ûnn-a pronta decisiòn,
o criò: Che tûtta a tæra a vadde insemme,
e l'ægua sparpaggiâ
che a vadde a formâ o mâ!

Avesci visto: tûtto in te ûn momento,
a tæra, l'ægua e o vento,
riûnise ciaschedûn ne-o proprio lœugo;
restava solo o fœugo,
ma anche lê, lentamente,
o s'è formôu in te ûn blocco incandescente,
coscichè o Paddre Eterno,
che in quarche posto o l'aïva da allogâ,
o te l'ha infiôu da tæra in te l'interno,
pe poëilo, a tempo perso, ûtilizzâ,
e o l'ha creôu l'Inferno.

Poi, voëndo dâ ûnn-a forma a-a Sò Creazion,
tanto che no ghe-a poëssan criticâ,
o g'ha dæto ûn pattòn
imprimendoghe o gïo de rotazion,
e l'è perciò che o Mondo
o l'è arrestôu rotondo.

Ma a tæra, appenn-a allöa coscì nasciûa,
a l'ëa deserta e nûa,
no se veddeiva intorno, a vista d'œuggio,
che bratta e quarche schœuggio,
solo, in fondo, lontan,
o fûmme e quarche lampo de ûn vulcan.

E doppo aveise accomodôu in sce-a testa
o triangolo, arraggiôu,
o disse tra de Lê: no a no l'è questa
l'opera che mi aveivo immaginôu,
in mæ veitæ che no ne son contento...
ghe vœu ciù movimento,
ciù varietæ, ciù vitta, ciù armonia,
e o conclûse dixendo: Coscì sia!

Comme se foïsan spinti da ûnn-a molla,
a quella sò parolla,
erbe, fiori, foreste son spontæ
con ûnn-a varietæ
sorprendente; in to mâ
è nasciûo i pesci; poi, s'è visto xœuâ

[p. 35 modifica]

ûnn-a gran quantitæ de insetti e oxelli,
e, in ûrtimo, ciù belli
pe grandezza e pe-e forme originali
son comparsi pe cobbie i animali.

A tæra che a l'ëa nûa
a s'è vestïa co-o manto da Natûa
con ûnn-a gran ricchezza,
d'armonia, de colori e de bellezza.

**


Però in ta Sò impaziensa,
co-o Sò voeì fâ spedìo,
quantunque o foïse Dio,
o no ha pensôu che o creava a prepotensa!
E bestie forti e grosse, pe mangiâ
no saïvan comme fâ,
e avendo famme, han riflettûo ûn pittin,
e poi se son cacciæ in sce i ciù piccin
ch'ëan sensa protezion
e ne han fæto ûn boccon!

O guaio o l'è che doppo inaugûrôu
questo scistema no l'han ciù lasciôu
e che l'Onnipotente
mettendo Adamo a cappo da Creazion
o no l'è stæto bon
a impedî che lê ascì o scïe prepotente;
anzi, pe dî a veitæ
o ghe l'ha imposto con l'autoritæ
che o g'ha concesso e con l'intelligensa
che o g'ha lasciôu acquistâ
quande o frûto da Scienza,
per mëzo d'Eva, o g'ha lasciôu mangiâ.

O no pensava, no, Domine Dio
che o se ne sæ pentïo!

**


Ma l'è mëgio tornâ in sce l'argomento.
O Vegio o l'ëa contento
de Lê e dexiderando
piggiasene ûnn-a vista,
o l'ha ciammôu in Rivista
i animali ch'ëan nati a-o Sò comando,

[p. 36 modifica]

e quelli, belli e brûtti,
se son presentæ tutti.

Mentre che, tûtto allegro, o sorrideiva
— mai ciù mi me creddeiva,
o pensò — che a parolla: coscì sia!
a desse vitta a tanta compagnia.
Se devo pensâ tûtti a governâ
scì che g'ho o mæ da fâ!
Sâ mëgio che me çerche un maggiordommo.
E o s'è deciso allöa de formâ l'ommo,
che a Lê o s'assommeggiasse
e che in sce tûtte e bestie o comandasse.
Però o l'ëa imbarrassou, 'sto pöveo Vëgio,
non existendo o spëgio
da faccia che o l'aveiva
ätro che a barba o no se conosceiva,
e o l'ëa un brutto mestê
fâ l'ommo paëgio a Lê!

Ma o caxo o l'ha aggiuttôu
che ûn maccacchetto se gh'è presentôu,
coscì grazioso e bello
che o l'ha pensôu piggiälo pe modello,
e, avendo sotto man
solo che do pätan,
o n'ha formôu un pûppasso, o g'ha sciusciôu
addosso e coscì l'ommo o l'ha creôu!

Poi, convinto che o foïse o Sò ritræto,
o se n'è dicciarôu ben soddisfæto.

**


Drento de ûnn-a valletta lì vixin
se gh'ëa formôu ûn giardin
pin de piante e de fiori,
ûnn-a Festa de Lûxe e de Colori,
in döe parti diviso
da ûn riâ d'ægua corrente,
dove l'Onnipotente
o portò Adamo e: In questo Paradiso
te lascio, o disse, da aöa a tò voentæ
a sâ lezze pe tûtti e ti porriæ
a tutti comandâ
comme mì stesso. E porzendoghe a man,

[p. 37 modifica]

Addio, o ghe disse, ritorniô doman!
Aöa lascime andâ
perchè son stanco e vaddo a riposâ.

**


Ma o no l'aveiva fæto trenta passi
che de dietro a döî massi
vulcanici de lava,
l'è sciortïo fœua Satan, che o sghignazzava,
e, con ûn bello inchin,
andandoghe vixin:
Me congratulo tanto, o començò,
pe-o travaggio stûpendo, mäveggiöso
che l'è stæto compïo pe-a bontæ Tò...
tûtti i mæ complimenti, ne son giöso,
e vorriæ comme Tì
fâ quarcösa mì ascì,
quarche cösa de bello e portentoso,
tante pe dimostrâ
che no son solo bon a fâ do mâ.
Dimme Ti gh'æ pensôu
che Adamo, solo, o se saiæ annoiôu?
Cöse Ti vœu che o fasse
in mëzo a 'ste bestiasse
dove no ghe n'è ûnn-a pægia a lê?
No sæ ben che ghe dèscimo moggê?
Se Ti me dæ o permesso
te ghe metto dappresso
ûnn-a bella donnetta, e in mæ zûamento
Te posso garantî che o sâ contento.

O Paddre Eterno, tanto pe provâ
quello che l'ätro o l'aviæ sacciûo fâ,
o g'ha dïto de scì,
e, insemme, lì pe lì,
son ritornæ da Adamo, e l'han trovôu
sotta ûn erbo de fighe addormentôu.

Ti veddi, amigo cão,
se no aveivo raxon! ghe disse o Diao,
Assettite ûn pô chì
e lascia fâ da mi.

E andæto addosso a Adamo, o g'ha tiôu fœua,
sensa fâghe do mâ, ûnn-a costiggœua,

[p. 38 modifica]

o l'ha ûn pô magnûscâ, o g'ha sciusciôu drento
e, in meno de ûn momento,
o l'è riuscïo a formane ûnn-a creatûa
che, sorridente e nûa,
a l'ëa coscì graziosa e coscì viva
da fâ, in zûamento, collâ zû a saliva.

Côse Te pâ? o ghe disse sghignazzando,
e o sparì sprofondando.

**


Quande Adamo, ciù tardi o s'è addesciôu
Eva, assettâ dappresso o s'è attrovôu.
Sorpreiso e sbalordïo
o gh'è cheito davanti in zenoggion
rendendo grazie a Dio
d'aveighe preparôu quello boccon.

O Vegio o stâva sitto che o no voeiva
contâghe ûnn-a böxìa,
de no ëse stæto Lê ghe rincresceiva
a aveì trovôu pe Adamo a compagnia,
ma tanto pe fâ vedde
che o gradiva l'omaggio,
o ghe l'ha lasciôu credde.
O s'è fæto coraggio
e o g'ha dîto: Stà sciù, levite in pê
te presento chì Eva to moggê,
vœuggighe ben, gödive in santa paxe
quello che l'è chi drento e che ve piaxe,
solo ûnn-a cosa no doveì toccâ
da quæ n'èi da fâ sensa:
Sto frûto solo no-o porrièi mangiâ
che o l'è quello da Scienza.
Mostræve rispettosi ed obbedienti
e ne saièi contenti!

Aöa ho finio davvèi de travaggiâ
e l'è tempo che vadde a riposâ.
Adamo o g'ha de nœuvo streito a man,
Eva a l'ha ringraziôu con ûn sorriso,
e, contento, o Baccan,
o se n'è andæto drito in Paradiso.

**

L'è passou ûn pô de tempo. I doî sposoeì,
innocenti e innamoæ,

[p. 39 modifica]

ëan feliçi davveì;
passavan e giornæ
treppando, comme i gatti, șe scorrivan
pe-i proeì s'arrubattavan
pe l'erba, no sentivan
quello çerto quarcösa che ignoravan,
quello che anchœu san tûtti, finn-a i axi,
a volûttæ di baxi!

Ma, a-o lungo andâ quella monotonia
a g'ha fæto vegnî malinconia.
Eva — che da-o Demonio a derivava —
a no saveiva pe cöse a sospiava,
e a se sentiva ûn çerto nonsochè
che o-a rendeiva nervosa, coscicchè
quande Adamo o-a ciammava pe zûgâ
ciù de ûnn-a votta a l'ha mandôu a spigöâ.

Per contro o Diäo o n'aveiva pe demöa
in te l'affare misso o sò sampin
e o l'ha vosciôu, chi ascì, mettighe a cöa,
e ûnn-a bella mattin
travestio da serpente,
che o spûssava de musco, risplendente,
sprizzando raggi d'öu da tutte e squamme,
o se presenta ad Eva, propriamente
in te ûn momento che a l'aveiva famme,
fischiandoghe in te oëge: Mæ cä sœu
te diô cöse ghe vœu
pe gûstâ intrega a vea feliçitæ
che a ti Domine Dio,
pe ëse troppo egoista, o l'ha proibio.

— Dimmelo, se ti o sæ,
ghe rispose l'ingorda, Cão serpente
te sô riconoscente,
e se ti riesci a consolâme o chœu
te daiô tutto quello che ti vœu.

— Perchè te vœuggio ben, te-o vœuggio dî
ma ti m'æ da obbedî:
Mangia o frûto che Dio
de mangiâ o t'ha proibìo,
ti sentiæ o l'è ciù doçe che l'amê
e o te faiâ vegnî pægia de Lê

[p. 40 modifica]

perchè o l'ha a gran potenza
do ben e o mâ de fâ conosce a scienza.

Eva, che a l'ëa affammâ
a s'è lasciâ tentâ,
pœu däse ingenuamente,
ma o fæto o stà che, insemme co-o serpente,
a se n'è fæta proprio ûnn-a pansâ.
Poi, savendo de avèi desobbedìo
a l'ha vosciôu[sic] fâ complice o marìo,
o quæ, però, se devo dive o giûsto,
o peccava lê ascì con tûtto o gûsto!

**

Quande o Segnô o l'è ritornôu in te l'orto
de quello ch'ëa successo o se n'è accorto,
e fûrioso, arraggiôu
pe ûn pesso o l'ha çercôu
dove i döî belli aggibbi s'ëan cacciæ,
e quande o-i ha trovæ
mucchi, de dietro a ûn costo, ëan avvilii
e co-e fœuggie de ûn figo s'ëan vestii.

G'han domandôu perdon
ma Lê, dûo, o no ha vosciôu sentî raxon,
e, voendo castigäli,
o l'ha dîto ai sò Angei de scacciali.
— Se ti vorriæ mangiâ,
o disse a Adamo, ti æ da travaggiâ;
e ad Eva: Pe appartoî
ti proviæ di gren doî.
Zà ch'èi vosciôu imparâ
quello che no ve aviæ vosciôu insegnâ
çerto pe vostro ben,
mi me ne lavo e moen.

L'è inûtile oramai che ciù ghe pense,
portæne e conseguense.
Inoltre, e questa chì a l'è a mæ vendetta,
regallo a vostra vitta a-a Sciâ Cicchetta!!!
Andævene, levæveme da-i pê!...

E, mugugnando, o l'è tornôu inderrê.

**

Lasciando o Paradiso, Eva a cianzeiva.
Satana o se ne rieiva!

Fin da Parte Primma