Lûnäio zeneize 1932/A-i nostri tempi

Da Wikivivàgna
Lûnäio zeneize pe l'Anno bisesto 1932 de Ore Leo
A-i nostri tempi


[p. 49 modifica]
Ai nostri tempi
Malinconia in 3 scene

Personaggi:
DRIA ex bûttegâ, 70 anni circa.
LUIGINN-A, sò moggê, 60 anni.
PIPPO, sò figgio, 25 anni.
ADA, sò figgia, 22 anni.
MAIN, vëgia serva de casa, comme de famiggia.

Epoca presente. — Sala ben missa che a serve tanto a-e donne pe travaggiâ comme pe scagno do Dria. In to fondale ûnn-a gran balconata. A porta de entrata a sinistra, e ä drita quella de stanzie, in sce a töa e pe tæra ûn mûggio de pacchi e de scatöe.

SCENA PRIMMA

DRIA - (Intrando dâ balconata). Belle gente cäe che invexendo! A momenti no se pœu ciù passeggiâ pe-a stradda: carrozze, tramvai, automobili, cari, carrette, biciclette e motociclette! manco se se avesse cento œuggi se porriæ schiväli tûtti, e quarche giorno senza manco che me ne acorze, me portan a l'ûspiâ. Bezeugneuriâ che fasse testamento, no fosse ätro, pe no lasciâ de ratelle in gïo. Fortûnn-a che ne piggian ben pochi, ma.... a tûtti i moddi...

(O se assetta in sce-a potronn-a e o piggia o giornale. Pausa).

Chi me l'avesse dïto 50 anni fà che o mondo o saieiva cangiôu a questo moddo! L'ommo a poco pe vòtta o vœu fâ concorrenza a-o Paddre Eterno, e comme Lè o l'ha començou da-a lûxe. Dopo l'œuio o petrolio, poi o gas, poi a lûxe elettrica.... E e biciclette!? — Me pâ de veddile all'Accasœua quelle con e rôeue äte da Colombo e-e carrette con e roeue de legno! — I tranvai... (o rïe) ätra bella invenzion i tranvai! Me sovvèn quando ûn o l'è andæto in ti giardinetti do monumento de Vittorio Emanuele in ciassa [p. 50 modifica]Corvetto, e l'ätro da-i Florin a piggiâ o Vermutte! Poi han misso in gïo questi cancài de automobili pe ammiâ de no lasciâ cresce troppo a popolazion de Zena, e aöa se sarve chi pœu!!! E o fonografo, e o telefono coi fî e senza fî, cinematografo, Radio, televixion, i gozzi co-o motore, i aeroplani, i dirigibili, i vapori che pan Çittæ, Madonna santa! ancon ûn pô che vivemmo chi sà cöse ne tocchiâ de vedde. Forse no mangiemo ciù e-e donne, aöa che han començôu a fâ da ommo trovian o moddo de fabbricâ i figgiœu co-a macchinetta.

(O ciamma) Main! Main!

SCENA SEGONDA
Dria e Main

MAIN — Sciâ comande, sciô patron!

DRIA — Se porriae saveì dove l'è andæta a scignöa?

MAIN — A l'è sciortìa co-a Scignorinn-a.

DRIA — Aöa ne sò tanta comme primma. Ho domandôu dove a l'è andæta e no con chi a l'è sciortìa.

MAIN — Sciâ o sà ben che a mi no me dixan mai ninte!

DRIA — E che öa l'ëa?

MAIN — Sän stæte træ öe! Ma sciâ vedde quante roba han zá mandôu a casa! Se han dovûo giâ tûtte e bûtteghe, no gh'è da mäveggiäse che no seggian ancon vegnûe.

DRIA — Zâ e bûtteghe! Oramai ghe son tûtto o giorno in te bûtteghe pe accattâ ûn mûggio de côse che servan e no servan, o, a mëgio dì scì che servan, ma servan pe fâ spende di dinae inûtilmente in to lûsso e in te profûmmerie, pe ammiâ se cazze i merli. Ai mae tempi a l'ëa tûtt'ätra cösa. Tante smorfie no se veddeivan.

MAIN — Me pâ che sciâ porrieiva dî liberamente « ai nostri tempi », perchè tanto mî che vosciâ se arregordemmo da quando han accompagnôu Mazzini a Staggen.

DRIA — Vadde pûre pe i« nostri tempi », zà che ghe tegnî a ëse vëgia.

MAIN — Vëgi son quelli che moeuan; pe conto mae no me cangieiva con tanta zoventù da giornâ de anchœu.

Sciâ se sovvén, sciô Dria, quande mæ moæ a m'ha lasciôu in casa da quella bonanima de sò mammà? Me pâ ancon de veddila e son zà passae ciù de 50 anni. Eïmo figgioeu tûtti [p. 51 modifica]döî! Poi o Segnô o se l'ha piggiâ, e, prima che moïse sò papà voscià ascì sciâ l'ha piggiôu moggê, e, bontae sò, son restâ co-a sò scignöa, ho visto nasce i sò figgioeu e spero de vedde ancon ûnn-a meza dozzenn-a de sò nevetti. Sciâ sà che ghe voeuggio ben a tutti comme se sciâ foïsan da mæ famiggia.

DRIA — Belli tempi! No me i stae a mette in choeu, che me vëgne o magòn.

MAIN — Sciâ ghe dagghe dall'äia e sciâ se preghe salûte. Dixan che i tempi son cangiæ, ma mi me son domandâ tante vòtte se no semmo cangiae invece nöi ätri. Anche ai nostri tempi sentivimo sempre dî da-i vëgi: «i nostri tempi »! Voeu dunque dî che quelli che a nöi-ätri ne païvan belli ëan zà brûtti pe nostra madonnâ e nostro messiavo.

DRIA — Forse eì ûn pô de raxon, ma o choeu pe quanto o segge vëgio o no cangia mai.

MAIN — (a sospia) — Questo o l'è vëo! me pâ de avei sempre vint'anni!

DRIA — No posso manco dive: pe gamba, perchè bezeugneurieiva che ne avesci quattro, comme... comme o gatto!

MAIN — Quello che l'è segûo l'è che allöa gh'ëa ciù rispetto e — sciâ me o lascie dî — ascì ûn pô ciù de morale e, ascì, de edûcazion. E figgie de famiggia, in generale no sciortian âtro che a-e feste, sempre co-a mamà o co-a lalla o a maddonâ, pe andâ a messa a-e Vigne o in San Loenzo. Quelle che andavan a travaggiâ, con o sò casacchin drïto e a veletta in testa, camminavan pe-a sœu stradda e se quarchedûn se azzardava a dighe ûnn-a parolla ûn pô ciù averta o l'ëa segûo de piggiäse ûnn-a bella mascâ!

DRIA — Aöa invece se l'han a male se no se sentan dî quarche sguarron.

MAIN — Sciâ se a sovvegne a messa de mezogiorno?

DRIA — Comme foise vëi! Finïo a messa començava a passeggiata. Da-e Vigne tûtto sciû pe Sozëia, Luccöi. Da San Loënzo pe Ciassa Noeuva, Via Sellai, e Via Carlo Felice, se incontravan tutti in sce-a ciassa da posta e pe-a montâ da Santa Cattaenn-a finivan all'Accasëua pe sentî a mûxica — « Via Romma, a no existeiva ».

MAIN — Che belle Scignöe co-o pessotto! E che belle popolann-e co-o meizäo! DRIA — L'è vëo! Quande ho conosciûo a Luiginn-a a [p. 52 modifica]l'aveiva o pessotto e ve assegûo che a me païva ûnn-a madonna. Forse no ve o creddieì ma me ne son innamôu anche ûn pô pe o pessotto.

MAIN — O sò! o sò! Sciâ l'ha sempre vosciûo che a-o portasse quando sciâ sciortivan insemme.

DRIA — E all'Accassœua, vixin a-a peschëa piccinn-a, quella che han missa in mezo a-a ciassa Marsalla e a se trovava dove aöa gh'è o monûmento de Martin Piaggio (o sciô Reginn-a) mentre a piggiava o sciorbetto, mi me a sciorbiva co-i oeuggi e me sfogava a accattâ di canonetti pe regalâli a-i figgioeu che stavan a bocca averta davanti a quello che o i vendeiva. Me païva che ghe fésse piaxeì!

MAIN — (Contrafaxendo a vöxe) — Canonetti belli freschi! Ghe i ho co-o scroscio e co-o regïo.

DRIA — (c. s.) Ciocche e nissoeue!

MAIN — Sciâ l'ha mai sentïa a Cattaenn-a quande ghe domandavan: Cattaen, Cöse gh'ei faeto a vostro maïo? (a rie).

DRIA — (c. s.) Ghe i ho brustolie! Daeghe là che seì quarcösa!

MAIN — Scialla! ûn pô de delitto brustolî e nissoeue!

DRIA — Povëa Accassoeua! se ne han mangiôu ciù da mêitae pe fa Ciassa Corvetto, doppo de avei derruôu a collinetta de Fuxinn-e pe fâ Via Romma! Ma dovemmo riconosce che ûnn-a ciassa comme questa a no gh'è!

MAIN — Mi no diggo de no, ma segondo quello che me conta mae compâ, che o navega, ghe n'è tante che son ciû grende, han de belle statue e di belli giardin, e son vixitae da-i foestê, comme a nostra.

DRIA — L'ammetto ma a nostra a l'é impagabile, con tûtto quello verde a spallea, con tûtti i fiori i döî monumenti, ûn ciû bello che l'ätro, con noeuve stradde a stella che ghe sboccan drento, e tanto armonica in te o sò complesso.

MAIN — Sciâ lascia stâ l'armonica, che intanto a-a giornâ de anchoeu, con tanti fonografi, nisciûn a soeunna ciû.

DRIA — Eh! ghe n'è tante côse che anchoeu no se ûsan ciû, a començâ da-a lûmëa a oeuio pe vegnî a-o resto! Se illûminava a Çittae primma co-o petrolio, poi g'han misso o gas e poi a lûxe elettrica, che aöa però a no basta manco ciû. [p. 53 modifica]MAIN — Dixan che o l'è o progresso! Pe mi intanto preferieiva de ëse ancon çinquant'anni inderrê.

DRIA — Brava Main ve ghe addattiesci a aveì de meno 50 anni!

MAIN — E vosciâ no, nevvëo? Mi me intendeivo dî che vorrieivo vive comme se viveiva allöa. Tûtta roba a bon prexo e senza tûtte quelle porcaie che dovemmo collâ a-a giornâ d'anchoeu e pagä-le pe bonn-e.

DRIA — Eì raxon Main. A començâ da quello vinetto che o ne vegniva da-o Monferrâ e che ne bastava ûn gotto solo pe mettive de bon umô.

MAIN — Me pâ de vedde a ciassa do Faero con tûtte e pelle de crava pinn-e de vin davanti a-o Palassio Cataldi. Quello scì che o l'ëa ûn vinetto!

DRIA — Ve i arregordae i camalli da vin con o sò fädin de fustagno bleu? Con a barî di Scoggetti in sce e spalle e o berrettin rosso in testa? Aöa invece saiescimo contenti che ne o vendessan o Scoggetti, mentre ne fan beive de l'aegua sporca con ûn pô de campûccio, che a ne avvelena e a passan pe vin de Chianti.

MAIN — A propoxito de camalli. Gh'ëa e camalle d'ægua che ne portavan ûnn-a seggia de vinti litri in sce-a testa e finn-a a-o quinto cian pe ûnn-a palanca. Quelle che ëan zoenotte in gamba, e guai a chi e toccava. E e töe de Santo Zêuggio preparae con gran lûsso de piätti, de gotti de fiori e de frûta, da i camalli de stradda dove stävan de posta? In sce e Ciasse de Campetto, da Nunziâ, da-o portello, San Scî, San Lûcca, ecc. De giorno stâvan a aspetâ che i clienti mettessan quarche palanca in to tondin e poi a-a seïa con e palanche che aveivan piggiôu fâvan ûnn-a bella çenn-a e ghe païva de ëse, almeno ûnn-a vòtta all'anno, di gran scignori lö ascì! Sensa contâ che ûnn-a bonn-a parte di dinæ i davan a-e famiggie di compagni che ne aveivan bezeugno!

DRIA — Ho ancon davanti ai oeuggi o Döî Södi do Portello, con quella pansa all'aïa che a païva ûn dirigibile! A Zêna, bezeugna dïlo gh'e sempre staeto de belle macciette. Ve arregordae o Bûtteghin e o Cecco, che vendeivan giornali? Döî belli tipi davveì! Çerte figüe son sparïe e no se vedian çerto mai ciù. Per exempio, a donna che con döe sûcche in te brasse, a vendeiva l'axôu? [p. 54 modifica]MAIN — (Contrafaxendo a vöxe) — Oh! belle donne, ghe l'ho bon l'axôu!

DRIA — Quella de Pûgnatinn-e.

MAIN — (c. s.) — Pûgnatinn-e!

DRIA — E a Fainâ de gran?

MAIN — (c. s.) — Ghe l'ho de gran co-a sœu çiouletta!

DRIA — Quello de pantoffue?

MAIN — (c. s.) — Scarpe e pantofole!

DRIA — O Lumeretta?

MAIN — (c. s.) — Lûmmi a gasso, lûmmi belli, lûmerette!

DRIA — O stagnin?

MAIN — c. s.) — Ohi Stagnin chi oh! Stagna casserolle e padelle!

DRIA — Belli tempi, Belli tempi, me pâ de ritornâ figgioeu, quande da gardetti se fuggivimo a schôeua pe andâ a zûgâ a-a balla in cian de Rocca e a-a trincea in sce e mûagette da marmo. Davanti all'Abærgo di pövei gh'ea o fossôu: da Cian de Rocca a Sant'Ugo tûtto deserto e prïe comme in sce i terrapin. In to Lagasso se ghe andavimo a bagnâ e quarchedûn di mae compagni o gh'a lasciôu a pelle. A gëxa de San Tomaso a l'ëa dove aöa gh'è o monumento a-o Dûcca Deferrae. Quella de San Teodôu, ûn pô ciù insciù do Palassio do Gigante, che aöa o no gh'è ciù. Dove gh'è aöa i magazin da Ferrovia, gh'ea e mûagie de San Teodöu, con da gren piramidi de bombe da cannon, pitturae de neigro, che me metteivan ûnn-a puïa maledetta.

MAIN — Ma sciâ me lascie parlâ ûn pô mi ascì che quarche cösa me arregordo ancon! A Darsena, dove travaggiava o mae galante, o Mäxo, povëo zoveno, che o l'è restôu sciaccôu trameso ai vagoin che ghe passavan davanti. Ciassa Caricamento, o Mandraccio, e Grazie. E caladde do Ponte Calvi e do Ponte Spinola, quella do Ponte Reâ, dove quande gh'ëa quattro casce o döî o tréî fûsti no se poëiva ciù passaghe, poi Borgosacco, via Sellai, co-o ristorante do Labò, via Giulia, e porte da l'aerco, dove gh'è aöa o Ponte Monumentale, e chinette da Pilla e de Porte Romane, l'anfiteatro Balilla e quello Alfieri, che son bruxæ tûtti dôî, Santa Zitta, Ciassa Tommaseo....

DRIA — che a l'ëa ûn orto con ûnn-a casetta da manente che a païva ûnn-a de quelle da presepio, co-a çigoeugna da pompâ l'ægua pe dâ da beive a-i cöi! [p. 55 modifica]MAIN — In scî terrapin, e da-e Porte da San Bertomê e de San Benardin se ghe andava comme a-o Monte a fâ merenda e se se arrivava pe cäxo finn-a a-o Castellasso e in E Ciappe, se poeiva dî de aveì fæto ûn viaggio.

DRIA — Ma dîme ûn pô Main, no ve pâ che naveghemmo contro vento? Tante belle cöse che emmo visto, mentre ne fà piaxei a contäle, me fan mâ a sentìle. Oramai l'indrito o l'è frûsto e l'inverso o mostra a corda. Da ûn momento all'ätro bezeugna lasciâ o posto a-i zoëni, augûrandoghe che possan lô asci contäle tra çinquant'anni.

MAIN — Con tûtto o choeu, ma ghe l'ho zà dito, con tûtti i mae sexantequattro sûnnae, no me cangieïva con nisciûn.

DRIA — Micce! micce! Provaeve ûn pô a montâ ûnn-a scâ comme a montavi ûnn-a vòtta, e me o saviéi dî.

MAIN — Sciâ m'ha proprio piggiôu pe vëgia? Sciâ mïe ûn pô se sciâ l'è bon a aggiûttäme e a montemmo insemme.

SCENA TERSA
I stessi e poi Ada, Luiginn-a e Pippo

ADA — (intrando allegramente) — Addio paparino bello, (a posa in sce a töa i pacchetti che a l'ha in te brasse e a và abbaççâ so papà). Te emmo faeto aspëtâ no è vëo?

DRIA — (ammiando o reloeuio) — Te pâ che a segge l'öa de vegnï a casa? E a mamma? Dove sei staete?

ADA — Emmo avûo da fâ tanto che n'è passôu o tempo in te ûn menûto. Semmo andaete da-a modista, da-a meistra da Röbe, da-o caëgâ, e poi mi son staeta a fäme taggiâ i cavelli e da-a manicûre.

LUIGINN-A — (intrando affannâ) — No ne posso ciû! A o l'è ûnn-a vitta da bestie! Son stanca morta, e scì che emmo piggiôu l'automobile pe vegnî a casa.

DRIA — (tra lê) — Unn-a vòtta quando andavan a pê no se stancavan.

PIPPO — (Intrando vestio da sport) — Ciao papà!

DRIA — De dove ti ne vëgni?

PIPPO — Da o stadio do Zena! Emmo faeto ûnn-a partîa. Ti avesci visto che successo. O Ricchetto o s'è rotto ûnn-a gamba. Ma no importa; l'essenziale o l'è che emmo vinto treì a Zero! Un entusiasmo tale no l'ho mai visto. [p. 56 modifica]DRIA — (tra lê) — Tanto entusiasmo perchè ûn o s'è rotto ûnn-a gamba! Se pe caxo o se foïse rotto o collo fävan i lûmetti?

LUIGINN-A — (a-a Main) — Mesciaeve ûn pô lûmassa! portae de là tutta quella roba lì! (sciortan insemme).

ADA — Papà me son accattâ ûn bello vestî da tennis, ti veddiae che bellezza.

DRIA — Ti æ faeto beniscimo! Quante o te costa, o a mëgio dî, quante o me costa questo vestî?

ADA — Oh o no l'è manco tanto cäo; 600 franchi solo.

DRIA — O l'è proprio de badda! Ti doveivi piggiane ûn pô ciù cäo, per exempio da spende... solo a meitæ!

ADA — Bella figûa che aviæ fæto con e mæ compagne!

PIPPO — A propoxito, papà. Ho finïo con piggiâ quella motocicletta che a me stava in sce o choeu. A vâ 7000 lïe e ti me faiæ o piaxéi de pagâla. Poi te-e restituiscio, ûn pô pe meise, quande ti me dae e palanche.

DRIA — Pe l'anno 2000 poeu däse, intanto: Mangia Giovanni che del tuo magni.

PIPPO — Gh'è mancôu poco che no me accattasse ascì ûnn-a bella scieuppetta da caccia, ma ho pensôu de fâ economia.

DRIA — (tra lé) — De mæ palanche! Meno male!

MAIN — (tornando tûtta sciatâ) — Padron ûnn-a disgrazia, o gatto o s'è mangiôu o nasello.

DRIA — Poco mâ. Mangiëmo dell'ätro.

MAIN — O malanno o l'è che no gh'è ciù ninte, ätro che de oeuve e do bûtiro.

DRIA — Comme mai?

MAIN — L'è che mentre stävimo a discorî l'è bruxôu o rosto in ta cassöula e o l'è neigro comme o carbon.

DRIA — E anche questo o l'è o progresso. Se no se stà attenti a-o rûbinetto o gas o fa o sò dovei, e... o brûxa tûtto!

LUIGINN-A — (intrando sempre vestïa pe scïortî) — Ebben no ghe fâ caxo, doppo tûtto a l'è ûnn-a disgrazia. Andiemo a mangiâ da-o Perelli, se ghe mangia ottimamente.

DRIA — (toccandose in ta stacca) — Te domando scûsa borsellin.

PIPPO — Coscì cangiëmo ûn pô: Sempre è stesse cöse! [p. 57 modifica]ADA — L'è vëo. A l'é ûnn-a belliscima occaxion pe mangiâ foeua de casa.

DRIA — (a-a Main) — M'èi combinôu un bello ciaeto? Andemmo da-o Perelli. (Tra lê). Unn-a vòtta se saieivan contentae de andà da-o Rosso in ciassa Marsalla.

MAIN — Sciâ l'aggian tanta pasiensa. Son tanto mortificâ! A colpa a l'è ûn po' di tempi antighi che ne han faeto scordâ quelli d'aöa!

DRIA — Tempi che no ritornan ciù, e che no recianzemmo mai abbastanza. No ve a stae a piggià Main, cheuxeive döe oeuve pe stasséia.

MAIN — Perchè sciâ no mandan a piggiâ ûn pô de fainâ?

LUIGINN-A — Ma Main! Sei matta?

ADA — Andemmo a-a trattoria.

PIPPO — A fainâ a l'è roba di ätri tempi.

DRIA — E andemmo pûre!


A gran Zena de anchœu a saiâ ûn modello
però o tempo passôu o païva ciù bello!


TELON.


(Diritto de Autô).

Se ve arriva ûn amigo ei l'öcaxion
quæxi sempre de offrighe a colazion;
però no voëndo fâ brutta figûa
a l'è ûnn-a cösa vegia e conosciüa
che da-o Perelli in Ciassa De Ferræ
discorrindo, a braçcetto ve o portæ