O Pacciûgo co-a Pacciûga in t'a gëxa de Cönâ

Da Wikivivàgna
O Pacciûgo co-a Pacciûga in t'a gëxa de Cönâ de Luigi Persoglio
poêxîa
Testo do manoscrito conservòu into Santuâio de Sànta Màia e San Michê Arcàngiou a Cônâ, Cornigén

In t'e gëxe de Ponçeivia,
     Principale e nominâ,
     A l'é a gëxa de Cönâ.
Son chi dunque pe contâve
     Un gran faeto straordinäio,
     Faeto vëo che l'é successo
     Proprio in quello Santuäio.
Un racconto ch'o l'é bello,
     Importante, tûtto sûgo,
     D'ûn maina, d'ûnn-a donnetta,
     Da Pacciûga, do Pacciûgo.

Quando andae lasciù a Cönâ,
     A Madonna salutae,
     Poi passando li de fianco,
     Dietro o niccio ve trovae;
E de paggia due figûe
     Veddiei lunghe e instechïe,
     Unn-a donna e ûn mainâ
     Con e faccie brûstolïe.
Son li misse in quello scïto,
     D'un gran faeto pe memöia;
     Stae a sentî, che fïto fïto
     Ve racconto quest'istöia.

Un mainâ dito o Pacciûgo
     Abitava a Zena, a Pré;
     Unn-a donna arcibraviscima
     O l'aveiva pe moggé.
Gente brava, boïn cristien,
     E divoti da Madonna,
     Ean feliçi, contentiscimi,
     Quell'ommin con quella donna.

Ma ûnn'a votta che o
     viäggiava verso Argê,
     O l'è cheito in man di Tûrchi,
     Meschinetto, prexonê.
Sensa poeise liberâ,
     Pöveo ommo sfortûnôu,
     Pe dozz'anni in Algeria
     O l'è staeto incadenôu.

Tûtto o giorno in sce-o travaggio,
     Sotto i colpi do baston,
     E de nêutte steizo in taera
     A dormî sempre in prexon
A moggé ch'a no saveiva
     Cose fosse capitôu
     A-o Pacciúgo-se in burrasca
     o l'avesse naufragôu;
O tra i Turchi prexonê
     O vivesse a-o mondo ancon,
     O l'è staeto ûn vëo miracolo,
     S'a n'è morta de magon.

Ma divota da Madonna,
     Da Madonna de Cönâ,
     Tûtti i sabbi fin da Zena
     A l'andava a vixità.
Pe dozz'anni - ei ben capïo? -
     Senza mai perde a speranza,
     Tûtti i sabbi tûtti i sabbi.
     Miae che fede! che costanza!

Doppo tanto,l'orazion
     Da Pacciûga a fu exaudia.
     O Pacciûgo, no so comme,
     D'in t'i Türchi o scappo via.
Verso Zena navigando
     Finalmente o l'é sbarcou
     E sbarcando - de galoppo
     Fïto a casa o l'é arrivóu.

Cose voei: l'ëa proprio sabbo,
     E a Pacciûga a l'ëa a Cönâ;
     Benchè foïse mëzo-giorno
     A tardava a ritornâ.

A saa morta? A saa ciú viva?
     A saa andaeta con sò poae? -
     Pensa l'ommo - poi da donna
     o domanda a-i butteghae:
"Me saviëisci dâ notizie
     Da Pacciuga mae moggê?
     Forse a l'ha cangiou de casa?
     A l'é andaeta via da Pré?"

Gh'ëa in bûttega ûnn-a donnin-a
     Vëgia, brûtta, desdentâ,
     Unn-a lengua maledetta
     Ch'a no fava che mormoâ.
"A Pacciûga? A-o saviä lê
     Dove a l’é a quest'öa. Chi sà?
     Tûtti i sabbi a scomparisce...
     Mi no so dove a se vá.
So che dïxan - dïxan - dïxan...
     Molte cose raccontâ
     O sentïo zà in sce-o so conto...
     Ma no vêuggio aoa mormoâ...

E tiando zù pe ûnn'oa
     De calûnnie sensa fin,
     O mainâ un pô credenzon
     A l'ha aççeizo de venin.
Pensa, pensa, se gh'ascäda
     In t'a testa a fantaxia,
     E s'infiamma dentro o chêu
     Unn'orrenda gelosia.

Ecco intanto che a Pacciûga
     Ne-o súnnâ do mëzo-giorno
     Da Cönâ in te Zena, a Pré,
     A l'arriva de ritorno
     "Oh Madonna, bella cäa.
Ve ringrazio! Oh che allegria!
     O Pacciûgo o l'è tornôu:
     A Madonna a m'ha exaudïa".

O Pacciûgo o no parlava,
     No savendo ciú a chi credde
     Se a-a Pacciûga o se a-a vegiornia
     Basta o dïxe, staemo a vedde".

Diva a donna: "Câo Pacciûgo,
     Ti vegniae ti ascì Cönâ
     Sabbo proscimo a-a matin
     A Madonna a ringraziâ",
     "E va ben: gh'andiëmo insemme,
     Scí, Cönâ, ghe vegniô.
Ansi in barca a Corniggen
     Pe fâ presto te portiö".

Ma in te quelli sette giorni,
     E donnaccie ch'ëan in te Pré,
     Ghe n'han dïte böxardäie
     Sensa fin contro a moggê.
E o Pacciûgo meschinetto
     Da-o demonio inveninôu,
     D'ammassäla poveretta
     Finalmente o l'ha fissôu.

Ven o sabbo, e de mattin:
     "Vegni", o dïxe a-a sò meitae.
Proprio comme zà Cain
     O l'ha faeto con sò frae.
     "Vegni in barca, a Corniggen
     Arriviëmo e lá sbarchiëmo;
     Coscí a pûa da lunga stradda
     Da Lanterna risparmiëmo".

Ma arrivae ûn pö fêua do porto
     Dïxe l'ommo a sò moggê:
     — "Mascarsonn-a-mi sô tûtto.
     Ti ë paghiae...
     Aoa ti gh'ë.
M'han contôu, m'han dïto tûtto,
     Ne-i dozz'anni che son staeto,
     Meschinetto, in scciavitú,
     Tutto quello che t'hae faeto".
"Cäo Pacciugo - dïxe a donna -
     Son calûnnie - ma da reo;
     O Segnô, ch'o vedde tutto,
     O ghe vedde se l'é vëo".

Meschinetta, pövea donna,
     Quanto a poeiva a se scûsava
     Ed intanto con o chêu
     A Madonna a sûpplicava.

Ma o no sente ciú raxoín
     O Pacciûgo fêua de lê,
     O l'ha i êuggi fêua da testa,
     O l'acciappa sò moggé.

Con ûn lungo cotellasso
     O ghe dá ûnn-a cotellâ,
     O ghe mette a-o collo ûn sascio,
     Eo te-a caccia zú in to ma;
Poi vêugando presto... taera
     O discende a Sampedaenn-a
     E o se mette a passeggiâ
     Camminando lungo a maenn-a
Agitôu da ûn gran rimorso
     Pe-o delitto consûmmôu;
     O temmeiva ëse scoverto
     Da-a giûstiza e castogôu.

Ma a Madonna tanto bonn-a
     A gh’ha daeto ûnn'inspïazion,
     "De corrî fïto a Cönâ
     E a çercâ a sò protezion".
O cammin-a - o l'intra in gëxa,
     E cianzendo da-o gran dô:
     "O Madonna! o dįxe, e o cianze -
     Ecco ûn grande peccatô.
Ah, l'ho faeta proprio grossa!
     O demonio o m'ha acciecôu;
     Ho commisso ûnn'ingiûstizia,
     Ho commisso ûn gran peccôu.
O conoscio aoa mi ascí:
     Pövea donna, a l'ëa innocente.
     Brütte lengue inviperïe,
     No doveiva dâve mente.
O moae cäa, che mi son paerso!
     Son ûnn'anima dannâ!
     Ma se voî preghiei per mi,
     O Segnô o me perdoniâ.

A giûstizia de sto mondo
     Veddo ben che no scappiô,
     Ma, pasiensa! A l'é mae colpa;
     M'acquëtiô, me rassegniô".
E chi lagrime e sospii
     E scingûlti sensa fin:
     "Poveretta! a l'ëa ún Abele,
     Mi son staeto ûn vëo Cain!"

Oh portento portentoso!
     Rinnovaeme l'attenzion:
     Diggo cosa chi fa andâ
     Pe-a mäveggia in strambaelon!

O Pacciûgo o vorta i êuggi
     Da ûnn-a parte dell'Artâ,
     Dove o vede ûnn-a personn-a,
     Dove o sente remmescia.

O l'ammia - che a-o pâ e a no-o pâ
     "Ma che a segge proprio lê?
     No gh'è dûbbio, sci che a-o l'é
     A Pacciûga mae moggê

"Comme mai, comme t'è chi?
     - O ghe dïxe maveggiôu.
     Cäo Pacciûgo - a ghe risponde -
     A Madonna a m'ha sarvôu.
Invixibili due moen,
     Cheita appenn-a drento o mâ.
     Trasportandome per l'äia
     M'han pösôu zú a Corniggen..."
Dïxe o maio. "E a cotellà?"
     O no son staeta feria.
     A Pacciûga a rispondeiva -
     O, a Madonna a m'ha guarïa".

Faeto sta che sann-a e salva
     A Pacciûga a s'è trovâ.
     Co-o Pacciūgo chi ea pentïo
     In t'a gëxa de Cönâ.

Da allöa in poi d'amô e d'accordio
     I Pacciûghi son vissûi
     Finn-a a-a morte drento Zena
     E in Ponçeivia conosciûi.
Ogni sabbo se veddeivan
     In t'a gexa de Cönâ
     O Pacciûgo co-a Pacciûga
     A Madonna a ringraziâ.

E in t'o stesso Santuäio
     Gh'han poi daeto seportûa
     E in ricordo do miracolo
     Ghe i-han missi anche in figûa.

P Luigi Persoglio (1887)